ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ, Ο ΔΑΔΟΥΧΟΣ ΤΗΣ ΔΕΛΦΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ...
Το μικρό οίκημα, που ρήμαζε για χρόνια, παρέδωσε απεκατεστημένο στις τοπικές αρχές η Εφορεία Νεώτερων Μνημείων Αττικής το 2006, την ίδια χρονιά κατά την οποία μετέστη η Άννα Σικελιανού, επιθυμία της οποίας ήταν να προσφερθούν, ώστε να εκτεθούν στον χώρο, ενθυμήματα από την κοινή τους ζωή εκεί...
Ο επισκέπτης αιφνιδιάζεται από το μοναστηριακής λιτότητας περιβάλλον. Ο αργαλειός της Άννας, ρούχα του Άγγελου αλλά και ένα υφαντό φόρεμα που έφτιαξε η ίδια, το σιδερένιο κρεβάτι του ζευγαριού, γράμματα του ποιητή σε Κουλουριώτες φίλους του, βιβλία, το τηλέφωνο της Εύας Πάλμερ, γεμίζουν τους απροσδόκητα μικρούς χώρους. Σε αυτό το ταπεινό κτίσμα ο Σικελιανός αποσυρόταν για να γράψει, εμπνεόμενος από την ομορφιά του τοπίου αλλά και από τη συναναστροφή του με τους κατοίκους του τόπου που τον αγκάλιασαν εγκαρδίως.
Από τη Σαλαμίνα, από τα χέρια του μελισσοκόμου Σπύρου Παπανικολάου, θα λάβει ο ποιητής ένα βάζο μέλι, για να το δώσει στον βαριά άρρωστο Κωστή Παλαμά μία μόλις βδομάδα πριν εκείνος πεθάνει. O Άγγελος Σικελιανός έρχεται για πρώτη φορά στη Σαλαμίνα γύρω στο 1930. Τον φέρνει ένας αγαπημένος του φίλος, ο Σαλαμίνιος ποιητής Ανδρέας Σαλτάρης (1914-1946). Στο μοναστήρι της Φανερωμένης θα του γνωρίσει τον μοναχό Αμβρόσιο, ένα πρόσωπο του οποίου η μοίρα ήταν συνυφασμένη με τη μονή.
Οι δύο άντρες αναπτύσσουν στενή φιλία και το 1933 ο Αμβρόσιος παραχωρεί στον Άγγελο Σικελιανό το παλιό λεμβαρχείο της μονής. Ο Σικελιανός θα εγκατασταθεί στο διώροφο σπιτάκι και θα στεγάσει σε ένα κοντινό παράσπιτο το γραφείο του, το μεγαλύτερο που απέκτησε ποτέ, κατασκευασμένο αξιοποιώντας δημιουργικά τα ξύλα που περίσσεψαν από τον εξώστη του κυρίως οικήματος.
Σχεδόν μέχρι τον θάνατό του, ο Σικελιανός μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στην Αθήνα και στη Σαλαμίνα. Θα συνδεθεί με τους ανθρώπους του νησιού, τα αδέλφια Ανδρέα και Νίκο Σαλτάρη, τον Φίλιππα Τούτση, τον Γιάννη Κριέλα. Το 1938 φέρνει στην Κούλουρη για πρώτη φορά την Άννα Καμπανάρη, με την οποία θα παντρευτούν το 1940. Εκείνη θα αγαπήσει το νησί αλλά και τους κατοίκους του και το ζευγάρι θα ξοδεύει εδώ όλο και περισσότερο χρόνο.
Το ζευγάρι, αντιμετωπίζοντας μεγάλες οικονομικές δυσκολίες και μη μπορώντας να επιβιώσει στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πολέμου, θα αναζητήσει επανειλημμένως καταφύγιο στο παράσπιτο και στην αγαπημένη του Κούλουρη. Τα επόμενα χρόνια και μέχρι το τέλος ο Σικελιανός, αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας, θα έρχεται όποτε αυτή του το επιτρέπει, στη Σαλαμίνα. Το 1947 θα του παραχωρηθεί το δεσποτικό της μονής, όπου θα γράψει την τραγωδία «Ο θάνατος του Διγενή».
Τον Μάρτιο του 1950 θα επισκεφθεί για τελευταία φορά τη Σαλαμίνα. Ο θάνατός του τον Ιούνιο του 1951 θα συνταράξει το νησί, στο οποίο η μνήμη αλλά και ο μύθος του παραμένουν μέχρι σήμερα ισχυρά. Είναι γνωστή η μεταφυσική διάσταση της ορφικής ιδέας στα ποιήματα του Σικελιανού, η μυσταγωγία της διονυσιακής του γραφής και η επιθυμία για τη ανασύσταση της δελφικής ιδέας.
Ο Άγγελος Τανάγρας, αρχίατρος του Πολεμικού Ναυτικού, αλλά και Πρόεδρος της Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, συνεργάστηκε στενά με τον Άγγελο Σικελιανό, μετέχοντας σε πνευματικές συνεδρίες που οργάνωνε ο τελευταίος, στο σπίτι της Φανερωμένης. Αυτήν τη συμπαντική αιώρηση του Σικελιανού ο Κριέλας τη βίωνε όχι μόνο έντονα, αλλά με όλο του το είναι, ένιωθε τη μεταφυσική αύρα του Άγγελου να τον κυριεύει και γινόταν μέτοχός της, γινόταν ο φορέας της πραγματοποιήσεως των ακατάληπτων για τον κοινό νου εντολών του.
Όσοι, λοιπόν, είχαν την ευτυχή συγκυρία να γνωρίσουν τον Άγγελο, μιλούσαν για μια φυσιογνωμία υπερκόσμια και ασύλληπτη. Η διατήρηση του μύθου του Σικελιανού κρατήθηκε αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του (1951) και ιδίως μετά το 1961, όταν ο Νίκος Καζαντζάκης δημοσίευσε το βιβλίο του «Αναφορά στον Γκρέκο».
Όλα τα παραπάνω συνετέλεσαν να διαμορφωθεί στη Σαλαμίνα η ανάδειξη της μεταφυσικής προσωπικότητας του Άγγελου Σικελιανού. Η υπερβολή αυτή της λυρικής και μυστικιστικής έξαρσης, δίχως να καταργεί τους λογικούς συνειρμούς, σε συνδυασμό με την «παράξενη» συμπεριφορά του στο νησί, οδήγησε στη δημιουργία ενός πλέγματος μυστηρίου και φαντασιακής πραγματικότητας.
Ο Άγγελος Σικελιανός, επέλεξε την περιοχή της Φανερωμένης για τη στέγη του στη Σαλαμίνα αφ΄ ενός γιατί η περιοχή συνιστούσε ενεργειακό χώρο, κατάλληλο για τις πνευματιστικές συνεδρίες τις οποίες διεξήγαγε στο σπίτι του μαζί με λογοτέχνες και μυστικιστές όπως ο Παύλος Νιρβάνας, ο Άγγελος Τανάγρας, ο Κωστής Παλαμάς και ο Ιωάννης Πολέμης, αφ΄ ετέρου διότι ο τόπος αυτός, αποτελούσε σημείο αναφοράς του αρχαίου παρελθόντος, καθ΄ ότι στα θεμέλια του μοναστηριού υπήρχε αρχαίος ναός, πιθανώς της Αρτέμιδος...
Φύση μυστικιστική και ενορατική ο ποιητής, τα εγνώριζε αυτά πολύ καλά. Άλλωστε, στην Σαλαμίνα τον προσήλκυσε το αρχαίο κλέος της ναυμαχίας υπό τον Θεμιστοκλή... Ο Σικελιανός, στο δάσος της Φανερωμένης, ουκ ολίγες φορές παρέα με αρχαιολάτρες, λογίους, με πρώτο τον Κ. Παλαμά, οραματίστηκαν την επανεμφάνιση του αρχαίου κάλλους, με ό,τι αυτό συνοδεύεται, εργάστηκαν άοκνα για την αφύπνιση της αρχαίας ψυχής που τελεί εντός μας «αθέλητα κρυμμένη» κατά τον Κ. Παλαμά, κατέστησαν πυρφόροι και προμηθείς του πνευματικού φωτός που εξέπεμπε η δελφική ιδέα και ενσάρκωνε συμβολικά ο Φοίβος Απόλλων με όποια μεταφυσική προέκταση η αναγωγή αυτή μπορεί να έχει…
Ο Σικελιανός, οραματίστηκε την υλοποίηση των Δελφικών Εορτών, τις οποίες πραγμάτωσε με την συνδρομή της συζύγου του Εύας Πάλμερ, επιχειρώντας να μεταλαμπαδεύσει έως τα πέρατα της οικουμένης τις αρχές και τις αξίες του Δελφικού Ανθρωπισμού, της αληθινής θεοσέβειας, της απροκατάλυπτης έρευνας και του αρμονικού συγκερασμού θρησκείας, επιστήμης και φιλοσοφίας, υπό την επίδραση όλων των δημιουργικών τεχνών…
Η δραστηριότητα αυτή, ανέδειξε τον Άγγελο Σικελιανό ως δαδούχο των Δελφικών Μυστηρίων, οραματιζόμενος την αναβίωσή τους από το νησί εκείνο όπου το αρχαίο κλέος συνάντησε με την ναυμαχία της Σαλαμίνας την διθυραμβική του αποθέωση…
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Σχόλια