Ο ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ
Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την πεταλούδα «σκώληκα ή καμπή», ενώ τη χρυσαλλίδα, το επόμενο δηλαδή στάδιο (στάδιο μεταμορφώσεώς της από την κάμπια) «νεκύδαλλο», που σημαίνει «περίβλημα νεκρού». Στην ελληνική αλλά και στη ρωμαϊκή μυθολογία η Ψυχή, υπήρξε μια θνητή, απελευθερώθηκε από το θάνατο από τον Δία και η μυθολογική εικονοπλασία την αναπαριστά πολλές φορές με φτερά πεταλούδας.
Απελευθερωμένο από τα δεσμά του θενάτου, το σώμα της Ψυχής θα μπορούσε να πετάξει ελεύθερα στα ύψη, ξεφεύγοντας από τα ασφυκτικά δεσμά της χρυσαλίδας.
Απελευθερωμένο από τα δεσμά του θενάτου, το σώμα της Ψυχής θα μπορούσε να πετάξει ελεύθερα στα ύψη, ξεφεύγοντας από τα ασφυκτικά δεσμά της χρυσαλίδας.
Σε επίπεδο μυθολογικού συμβολισμού, με την ομορφιά της η Ψυχή ξύπνησε τη ζηλοτυπία της Αφροδίτης, γιατί κατόρθωσε να μαγέψει και αυτόν τον ίδιο τον Έρωτα. Ο Ζέφυρος την μετέφερε σε μια ανθισμένη κοιλάδα, για να ζήσει σε ανάκτορο ονειρικό. Κάθε νύχτα συναντούσε εκεί έναν εραστή, που υποτίθεται ότι δεν έπρεπε να δει, γιατί, υποτίθεται, προσομοίαζε με τέρας. (Τέρας σε μυστικιστικό-αλληγορικό επίπεδο, είναι ο,τιδήποτε εκφεύγει των κοινών, θνητών δυνάμεων και ιδιοτήτων).
Μέχρι τότε, πολλοί ήσαν εκείνοι που θέλγονταν από την ομορφιά της, ουδείς όμως την πλησίαζε, ερμηνευόμενο ως διαπίστωση ότι το κάλλος της ψυχής δεν είναι του κόσμου τούτου, αλλά προέρχεται από άλλα επίπεδα, ανταποκρινόμενο στα αιώνια αρχέτυπα. Παρασυρόμενη η ψυχή από τις κακόβουλες συμβουλές των αδελφών της, τις έμφορτες ζηλοφθονίας, ξύπνησε η περιέργειά της και προσπάθησε μ’ ένα λυχνάρι να δει ποιος μοιραζόταν το κρεβάτι της. Μια σταγόνα λάδι έπεσε πάνω στον θεό που πέταξε αμέσως μακριά. Έτσι άρχισε η φοβερή θλίψη, από την οποία θα μπορούσε να ξεφύγει η Ψυχή μόνο με την βοήθεια του Έρωτα.
Στην εσωτερική διάσταση του μύθου, η Ψυχή συνδέεται με την πεταλούδα και ο μύθος ερμηνεύεται βάσει αυτής της διπλής ιδιότητας. Είναι η ιστορία της ψυχής που αγγίζεται από τη θεία αγάπη, αλλά εξαιτίας των λαθών της πρέπει να υποβληθεί σε ορισμένες δοκιμασίες-άθλους, πριν επιτύχει την μακαριότητα της αθανασίας. Η νυχτοπεταλούδα που προσελκύεται από τη φλόγα, σαν την ψυχή που προσελκύεται από τις θεϊκές αλήθειες, καίει τα φτερά της. Τούτη η εικονοπλασία είναι μια συμβολική απόδοση των δοκιμασιών που πρέπει να υπομένει η ψυχή, πριν γνωρίσει την αθανασία του επέκεινα.
Παρασυρμένη προς την εκτυφλωτική φλόγα της λάμπας, η νυχτερινή πεταλούδα είναι καταδικασμένη να χαθεί μες το πηχτό λάδι. Η αστόχαστη ψυχή, που αφήνει κάθε ευκαιρία προς ανύψωση, θα επανέρχεται προς το υλικό πεδίο.
Στην αρχαία Ελλάδα, η πεταλούδα σχετίζονταν προς τον Θεό Ερμή ως Ψυχοπομπό. Ο Τρισμέγιστος Θεός Ερμής εμφανίζεται με τρεις ιδιότητες, που μπορούν να σχετιστούν με τα τρία στάδια της υπάρξεως της πεταλούδας:
- Ως Προστάτης των εμπόρων, των ταξιδευτών, των μεταφορών. Ομοίως, το πρώτο στάδιο της πεταλούδας είναι η αχόρταγη κάμπια, που το μόνο που κάνει είναι να τρώει διαρκώς.
- Ως Αγγελιοφόρος των Θεών. Αυτή είναι η ανώτερη πτυχή του Ερμή. Στην πραγματικότητα σ’αυτό του το επίπεδο μεταφέρει μηνύματα από τους Θεούς στους ανθρώπους και από τους ανθρώπους στους Θεούς. Ομοίως, το δεύτερο στάδιο της πεταλούδας είναι η χρυσαλίδα, η οποία δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να… περιμένει. Κλεισμένη στο κουκούλι της, επεξεργάζεται τα όσα αφομοίωσε ως κάμπια και αναμένει την μεταμόρφωσή της σε πεταλούδα.
Μέχρι τότε, πολλοί ήσαν εκείνοι που θέλγονταν από την ομορφιά της, ουδείς όμως την πλησίαζε, ερμηνευόμενο ως διαπίστωση ότι το κάλλος της ψυχής δεν είναι του κόσμου τούτου, αλλά προέρχεται από άλλα επίπεδα, ανταποκρινόμενο στα αιώνια αρχέτυπα. Παρασυρόμενη η ψυχή από τις κακόβουλες συμβουλές των αδελφών της, τις έμφορτες ζηλοφθονίας, ξύπνησε η περιέργειά της και προσπάθησε μ’ ένα λυχνάρι να δει ποιος μοιραζόταν το κρεβάτι της. Μια σταγόνα λάδι έπεσε πάνω στον θεό που πέταξε αμέσως μακριά. Έτσι άρχισε η φοβερή θλίψη, από την οποία θα μπορούσε να ξεφύγει η Ψυχή μόνο με την βοήθεια του Έρωτα.
Στην εσωτερική διάσταση του μύθου, η Ψυχή συνδέεται με την πεταλούδα και ο μύθος ερμηνεύεται βάσει αυτής της διπλής ιδιότητας. Είναι η ιστορία της ψυχής που αγγίζεται από τη θεία αγάπη, αλλά εξαιτίας των λαθών της πρέπει να υποβληθεί σε ορισμένες δοκιμασίες-άθλους, πριν επιτύχει την μακαριότητα της αθανασίας. Η νυχτοπεταλούδα που προσελκύεται από τη φλόγα, σαν την ψυχή που προσελκύεται από τις θεϊκές αλήθειες, καίει τα φτερά της. Τούτη η εικονοπλασία είναι μια συμβολική απόδοση των δοκιμασιών που πρέπει να υπομένει η ψυχή, πριν γνωρίσει την αθανασία του επέκεινα.
Παρασυρμένη προς την εκτυφλωτική φλόγα της λάμπας, η νυχτερινή πεταλούδα είναι καταδικασμένη να χαθεί μες το πηχτό λάδι. Η αστόχαστη ψυχή, που αφήνει κάθε ευκαιρία προς ανύψωση, θα επανέρχεται προς το υλικό πεδίο.
Στην αρχαία Ελλάδα, η πεταλούδα σχετίζονταν προς τον Θεό Ερμή ως Ψυχοπομπό. Ο Τρισμέγιστος Θεός Ερμής εμφανίζεται με τρεις ιδιότητες, που μπορούν να σχετιστούν με τα τρία στάδια της υπάρξεως της πεταλούδας:
- Ως Αγγελιοφόρος των Θεών. Αυτή είναι η ανώτερη πτυχή του Ερμή. Στην πραγματικότητα σ’αυτό του το επίπεδο μεταφέρει μηνύματα από τους Θεούς στους ανθρώπους και από τους ανθρώπους στους Θεούς. Ομοίως, το δεύτερο στάδιο της πεταλούδας είναι η χρυσαλίδα, η οποία δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να… περιμένει. Κλεισμένη στο κουκούλι της, επεξεργάζεται τα όσα αφομοίωσε ως κάμπια και αναμένει την μεταμόρφωσή της σε πεταλούδα.
- Ως Ψυχοπομπός. Αυτό είναι το ανώτατο επίπεδο του Ερμή. Είναι ο οδηγός των ψυχών και δάσκαλος όσων επιθυμούν να μάθουν τα μυστικά των Θεών και του σύμπαντος. Ομοίως, στο τελευταίο στάδιό της, η χρυσαλίδα σπάει το κουκούλι της και εμφανίζεται ως πανέμορφη πεταλούδα. Η μεταμόρφωσή της, από ασήμαντη κάμπια σε ύπαρξη ομορφιάς κι ελευθερίας, ολοκληρώθηκε. Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να τοποθετούσαν χρυσαφιές πεταλούδες στους τάφους, συμβολίζοντας τον Ερμή ως Ψυχοπομπό, που θα οδηγήσει την ψυχή του νεκρού στην άλλη ζωή. Απεικονίσεις σε αγγεία δείχνουν ένα παιδί (συνήθως) ή νεαρή κοπέλα με φτερά πεταλούδας να βγαίνει από το στόμα του νεκρού. Αυτή, είναι η ψυχή που ελευθερώνεται με την τελευταία πνοή θανάτου της ύλης...
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ