ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΗ ΘΕΟΣΕΒΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΔΟΥΛΗ ΠΡΟΣΗΛΩΣΗ...

Με αφορμή τον επικείμενο εορτασμό της ημέρας της "Κοιμήσεως της Θεοτόκου" και την εμφάνιση "ακραίων" φαινομένων θρησκευτικής προσηλώσεως, όπως τη διάνυση αποστάσεων στην Τήνο γονυκλινείς, ή την εκπλήρωση ανάλογων "ταμάτων" που συνιστούν εξευτελιστική ταπείνωση της προσωπικότητας, κρίνεται σκόπιμο να γίνει μία διάκριση ανάμεσα στην ευσέβεια και στην κατανυκτική ακόμη θεοσέβεια, που είναι εκφάνσεις βιωματικής προσεγγίσεως του θείου, σεβαστές, και στον θρησκευτικό φανατισμό, στην θεοδουλεία που εκφεύγει των υγιών ορίων, καθιστώντας τον θρησκευτή άβουλο άθυρμα μίας άλογης πίστης...

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι θείες δυνάμεις δεν επιζητούν την ταπείνωση του Ανθρώπου, πολλώ δε μάλλον να τον βασανίσουν. Π.χ. ουδείς Θεός ζητά από τους πιστούς του να αυτομαστιγώνονται όπως πράττουν οι φανατικοί μουσουλμάνοι στο πλαίσιο θρησκευτικών τους εθίμων... Το να σέρνεται κάποιος κάτω στο έδαφος ως ερπετό, δεν είναι δείγμα ευσέβειας. Το να ανάβει λαμπάδες υπερμεγέθεις και να προσφέρει ως τάματα τιμαλφή, επίσης δεν είναι δείγμα ευσέβειας. Αντίθετα, τέτοιες συμπεριφορές, παραπέμπουν σε... συναλλακτική σχέση προς το θείον, υλικού ανταποδοτικού χαρακτήρα.

Οι θείες δυνάμεις δεν λειτουργούν ούτε ως ενεχυροδανειστήριο ούτε ως ανταλλακτήριο. Ευσέβεια σημαίνει αγνός νούς και σκέψη, καθαρή ψυχή, ήρεμη συνείδηση. Σημαίνει την απαρέγκλιτη τήρηση αρχών και νόμων, σημαίνει την υπηρέτηση άγραφων κωδίκων ηθικής και την έμπρακτη επίδειξη ανάλογης στάσης ζωής, όχι από φόβο, ούτε από υπολογιστική διάθεση, αλλά από ευσυνειδησία...

Δραττόμενοι της ευκαιρίας, ας αναφέρουμε και δύο στοιχεία για το ιστορικό πλαίσιο της εορτής. “Παναγία” είναι η προσωνυμία που αποδίδεται σε πολλές οι αρχαίες θεές, καθώς και θεομήτωρ, Δέσποινα, Μεγαλόχαρη, βασίλισσα των Ουρανών,΄Ανασα κλπ. Στα Ελευσίνια μυστήρια υφίστατο και ο παναγής ιερεύς.

Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος αναγνωρίζοντας τις ομοιότητες γυναικείας θεότητος των Ελλήνων Ορφικών με την Παναγία αναφέρει στα προλεγόμενα στην ελληνική ιστορία του, ότι ο ακάθιστος ύμνος στην Παναγία είναι ολοφάνερα όμοιος με την υμνωδία των Ορφικών προς την αρχαία Μητέρα Θεά:

«Οι χαιρετισμοί εις την υψίστην θεάν ενός των μεταγενεστέρων Ορφικών έχουσι πρόδηλον την οικειότητα προς τον ακάθιστον εκείνον Ύμνον, ον μέχρι της σήμερον άπας ο ελληνισμός δεν παύει αναπέμπων από Κωνσταντινουπόλεως μέχρις Αθηνών, και από Θεσσαλονίκης μέχρι Κρήτης και Μικράς Ασίας, προς την πάναγνον μητέρα του Σωτήρος, επί τη μνήμη της λυτρώσεως των προπατόρων από Αβάρων και Αράβων. Χαίρε, αναφωνεί προς τοις άλλοις ο Ορφικός ποιητής,

"Χαίρε δε και κλίμαξ ποτί ουρανόν αστερόεντα
ευθυδρόμους κατάγεις, ευθυδρόμους δ΄ανάγεις.
Χαίρε δ΄αγαλλομένη μεν εν Ελλάδι και Σαλαμίνι…",
Χαίρε, ανακράζει και ο χριστιανός ποιητής
"Χαίρε κλίμαξ επουράνιε δι΄ης κατέβη ο Θεός
Χαίρε γέφυρα μετάγουσα τους εκ γης προς Ουρανόν
Χαίρε των Αθηναίων τας πλοκάς διασπώσα…".

Στην Αρχαιότητα, την ιδιότητα της Παναγίας έφερε η Παλλάς Αθηνά, η θεότητα της Σοφίας και της Αγνότητος, αλλά και της Πολεμικής Αρετής. Στον Παρθενώνα, τον ναό-οίκο της Παρθένου Αθηνάς, στην Ακρόπολη, όταν επικράτησε ο χριστιανισμός, αγιογραφήθηκε ένα μέρος των τειχών του ναού και μετατράπηκε σε ναό της Παναγίας της Αθηνιώτισας, ακριβώς γιατί οι ιδιότητες των δύο θεαινών ήταν συναφείς... Μάλιστα, μέρος των αγιογραφιών, διασώζεται ακόμη και σήμερα στο εσωτερικό του Παρθενώνος.

Εν κατακλείδι, επανερχόμενοι στο βασικό θέμα αυτού του κειμένου, η θεοσέβεια εμφαίνεται και πηγάζει μέσα από πράξεις και συμπεριφορές, προκύπτει από το είναι και όχι από το φαίνεσθαι...

Και επειδή ούτε τα ράσα κάνουν τον παπά, ούτε οι δουλοπρεπείς γονυκλισίες και τα σταυροκοπήματα τον ευσεβή, ευχόμαστε όπως η εορτή της Αθηνάς-Παρθένου-Σοφίας-Παναγίας να τιμηθεί με τη δέουσα σοβαρότητα...

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ