ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΡΥΒΕΙ Η ΜΟΝΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΣΤΗΝ ΣΑΛΑΜΙΝΑ...

Είναι γνωστή η πρακτική των πρώτων χριστιανών να αναγείρουν τις εκκλησίες τους επάνω στα ερείπια των αρχαίων ναών, που συνήθως οι ίδιοι κατέστρεφαν, θεωρώντας τους ειδωλολατρικά κέντρα λατρείας. Από την «πεπατημένη» αυτή, δεν θα μπορούσε να διαφύγει και το γνωστό μοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης, το οποίο βρίσκεται στην πευκόφυτη περιοχή «Φανερωμένη» της Σαλαμίνας.

Στον χώρο όπου σήμερα στέκεται η μονή, υφίστατο αρχαίος ναός αφιερωμένος στην Θεά Αρτέμιδα ή στην Θεά Δήμητρα. Στο καθολικό της μονής, η αργία τράπεζα αποτελεί από μαρμάρινη αρχαία πλάκα η οποία έχει χαραγμένη επάνω της κείμενο αναφερόμενο στις ελευσινιακές τελετουργίες. Το κείμενο αυτό με την πλάκα, την είχε αντικρύσει ξένος περιηγητής προ 2 και πλέον αιώνων στην Ελευσίνα! Αυτό το γεγονός, αποτελεί μία ένδειξη περί του ότι ο αρχαίος ναός να ήταν, πιθανώς, αφιερωμένος στην Θεά Δήμητρα, όμως δεν συνιστά τεκμήριο...

Πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού ανηγέρθη ο πρώτος χριστιανικός ναός τον 13ο αιώνα, ο οποίος αργότερα καταστράφηκε. Σε υπερυψωμένη θέση, λίγο πιο πάνω από τη μονή, υφίσταται περιφραγμένος χώρος από την αρχαιολογική υπηρεσία, όπου βρίσκονται άτακτα τοποθετημένα τα λείψανα του αρχαίου ναού... Ενώ επίσης έντονη είναι η παρουσία τοιχισμένων αρχαιοτήτων, κατάλοιπων του ναού της Αθηνάς, εντός της μονής, όπου εμφαίνεται και στις παρατιθέμενες φωτογραφίες, όπου απεικονίζεται ένα ανθέμιο, κιονόκρανα, μία στήλη και όχι μόνον...

Το 1670 έγινε ανοικοδόμηση του ερειπωμένου ναού από τον Λάμπρο Κανέλλο από τα Μέγαρα, που οραματίστηκε την Παναγία, η οποία τον προέτρεψε να έρθει στο νησί για αυτό τον σκοπό. Όταν έφτασε στο νησί, εντόπισε στα ερείπια του ναού την εικόνα της Παναγίας και ξεκίνησε την ανοικοδόμησή του. Στην νέα Μονή εδόθη το όνομα «Φανερωμένη».

Στη συνέχεια μόνασε και ανέλαβε την ηγουμενία της μονής που δημιούργησε με το όνομα Λαυρέντιος. Μετά από μακρά και ευδόκιμη ηγουμενία, αποχώρησε από τη Μονή και ασκήτεψε σε ένα μικρό κελί, φτιαγμένο σε απόκρημνο και δυσπρόσιτο ύψωμα του παρακείμενου όρους. Ο Όσιος Λαυρέντιος στις 9 Μαρτίου του 1707 μετέστη.

Η μονή διαθέτει μουσείο στο οποίο διατηρούνται όπλα και ξίφη οπλαρχηγών της Επανάστασης του 1821, όμως δεν είναι επισκέψιμο από το κοινό. Στον αύλειο χώρο της Μονής υπάρχει ο τάφος του οπλαρχηγού και Φρουράρχου της Ακροπόλεως, Ιωάννη Γκούρα που σκοτώθηκε από τις επιθέσεις των Τούρκων.

Αξιοσημείωτη ήταν η προσφορά της Μονής στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και κατά την Επανάσταση του 1821. Ο ηγούμενος της Γρηγόριος Χατζηθανασίου–Κανέλλος, ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας, συμβάλλοντας ώστε η Σαλαμίνα να συνδράμει στον ιερό αγώνα για την ελευθερία, οδηγώντας ο ίδιος τους οπλοφόρους στην πολιορκία της Ακροκορίνθου. Επίσης κατέστησε τη Σαλαμίνα το 1826 κέντρο Διοικήσεως και στρατόπεδο, χρησιμεύοντας ως αποθήκη πυρομαχικών και ασφαλές καταφύγιο πολεμιστών. Περιέθαλπε και συντηρούσε τους γέροντες και τα γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει στη Σαλαμίνα και στη Μονή. Εκεί συγκεντρώνονταν πολεμοφόδια για τις πολεμικές επιχειρήσεις της Ανατολικής Ελλάδος και πραγματοποιούνταν συναντήσεις οπλαρχηγών που συσκέπτονταν για την πορεία των πολεμικών αγώνων. Εκεί επίσης μεταφέρονταν πληγωμένοι αγωνιστές για περίθαλψη και θεραπεία.

Επίσης πρέπει να τονισθεί το γεγονός της ασφάλειας της Μονής, λόγω των προνομίων που κατείχε μιας και ήταν στη διάθεση και εξουσία του Καπουδάν Πασσά, δίνοντάς του κάθε χρόνο οικειοθελώς, φόρο δεκάτης για τις κυψέλες που κατείχαν καθώς και μέλι.

Οι οπλαρχηγοί του αγώνα οχυρώνοντας το ακρωτήριο Βούδουρο απέναντι από τα Μέγαρα και άλλες καίριες θέσεις, κατέστησαν τη Μονή απροσπέλαστη στους εχθρούς. Το 1878, λόγω του Ρωσοτουρκικού πολέμου και για λόγους ασφαλείας, ο Πολεμικός Ναύσταθμος εγκαταστάθηκε στον όρμο της Φανερωμένης και λίγα χρόνια μετά, το 1881, μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση.

Μπορει η μονή ναχει να επιδείξει εθνική δράση στο παρελθόν, κάτι που ουδείς σεβόμενος την ιστορική πραγματικότητα το αμφισβητεί, όμως η σημερινή συμπεριφορά των μοναχών, δεν αποσπά και τα πλέον ευνοϊκά σχόλια.... Παγερή αδιαφορία για τον επισκέπτη, εκτός και εάν κομίζει "εισφορές" και δωρεές, κάμερες παρακολουθήσεως καλύπτουν όλο το εσωτερικό του μοναστηριού (κάτι που δεν προσιδιάζει σε.... πνευματικό χώρο), απαγορεύσεις περιηγησεως σε χώρους της μονής πλην της αυλής και του ναού, και όταν διατυπώνονται ερωτήσεις, η συμπεριφορά τους γίνεται από αρνητική έως και λεκτικά επιθετική, όπως διαπίστωσε ο γράφων κατά την πρόσφατη επίσκεψη του μαζί με συνεργάτη του στο μοναστήρι...

Το αρχαίο παρελθόν, όσο και εάν έχει κακοποιηθεί, διαστρεβλωθεί, αποκρυβεί, ζει και εκχέει επιβλητική λάμψη. Γιατί η Αρχαία Ψυχή, όπως αναφέρει και ο Κ. Παλαμάς, ζει μέσα μας αθέλητα κρυμμένη...

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ