ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

 

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ "ΤΕΚΤΩΝ" ΚΑΙ Η ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ...

Ουκ ολίγοι αναζητητές του φωτός, θα έχουν διερωτηθεί στην πορεία τους, πόθεν προέρχεται ο όρος "Τέκτων" και τι ακριβώς σημαίνει. 

Ο όρος Τέκτων (εκ του τίκτω=δημιουργώ), ανάγεται στην αρχαιότητα και εχρησιμοποιείτο ώστε να προσδιορίσει τον τεχνίτη που εργαζόταν επάνω σε σκληρά υλικά και δεν μπορούσε να επενεργήσει χειρωνακτικά δίχως τη διαμεσόλαβηση κάποιου εργαλείου, ειδικά στην κατεργασία και μορφοποίηση της πέτρας και του ξύλου. Ο Ησύχιος αναφέρει “Τέκτων πας τεχνίτης εστί”. Και το λεξικό του Σουίδα κατά τον 10ο μ.Χ. αιώνα αναφέρει: “Τέκτων κοινώς τεχνίτης, ο λαοξόος και ο ξύλων ειδήμων”.

Στην 5η ραψωδία της Ιλιάδος (59-63), ο ΄Ομηρος αναφερόμενος σε Αχαιούς ήρωες, επισημαίνει τα εξής: “Τον Φέρεκλο, τον γιο του Τέκτονα, μετά ο Μηριώνης ρίχνει, το εγγόνι του ΄Αρμωνα που δούλευε με μαστοριά το ξύλο κάθε λογής”. Επίσης ο Δίων ο Χρυσόστομος, επιφανής λόγιος και ρήτωρ του 1ου μ.Χ. Αιώνα, αναφέρει ότι ο Αγαμέμνων κατά τη διάρκεια μίας σφοδρής διαμάχης μεταξύ των συναρχηγών του στρατού οι οποίοι στόχευαν στην αμφισβήτηση της εξουσίας του, επέδειξε την πορφυρά ζώνη (περίζωμα), δηλαδή το διακριτικό γνώρισμα των Καβείρων την οποία έδεσε σε συνέχεια με τελετουργικό τρόπο γύρω από το στέρνο του με αποτέλεσμα την αποσόβηση της συγκρούσεως και την επίτευξη συνδιαλλαγής. 
Ακόμη σύμφωνα με τα όσα γράφει ο Όμηρος, ο Οδυσσεύς κατά τη διάρκεια μεγάλων κινδύνων στο πλαίσιο των αναζητήσεών του, χρησιμοποιούσε τον “κρήδεμνο” ως περίζωμα προφυλακτικό γύρω από το στέρνο, προς επίρρωση των όσων αναφέρει σχετικά με την χρήση των τελετουργικών περιζωμάτων και των ζωνών των μυημένων στα μυστήρια ο Δίων.

Ο μέγας Πλάτων στον διάλογο “Φίληβος” (56 Β), καθώς επίσης στον “Κρατύλο” (388 C) και στην “Πολιτεία” (596 C) χαρακτηρίζει με τον όρο Τέκτων όποιον κατέχει την τέχνη του, ταυτίζει δηλαδή τον όρο τέκτων με κάθε τεχνική δεξιότητα, καταλήγοντας όμως στην πνευματική διάνοια, αποδίδει δηλαδή τόσο χαρακτήρα χειρωνακτικής δεξιότητας τεχνικής, όσο και πνευματικής ανάπτυξης και στοχασμού, στον όρο τέκτων. 

Κατά τον 6ο π.Χ. αιώνα, η Αθηναϊκή Πολιτεία επιχείρησε δια της Κλεισθενίου νομοθεσίας την νομιμοποίηση και θεσμοθέτηση των μυστικών εταιρειών. Μέσω κάποιων νομικών διατάξεων αναγνωρίσθηκαν οι μυστηριακοί θίασοι και τα μέλη τους ως νομικά πρόσωπα με απαραίτητη προϋπόθεση την ύπαρξη τεμένους. Στην βάση αυτή λειτούργησαν και οι μεταγενέστερες φιλοσοφικές σχολές (Ακαδημία Πλάτωνος, Λύκειο Αριστοτέλους, Κήπος Επίκουρου, Στοά Ζήνωνος), που είχαν παρεμφερή νομικά γνωρίσματα προς αυτά των θιάσων.

Oι ξυλουργοί κατά την αρχαιότητα δεν ήσαν απλοί δημιουργοί και τεχνίτες, αλλά μύστες. Σε παραστάσεις της αρχαίας ελληνικής τέχνης βλέπουμε πάντα την Εργάνη Αθηνά να προστατεύει την τέχνη των ξυλουργών, των Δαιδαλιδών, όπως ανάλογα ο Θεός ΄Ηφαιστος προστάτευε εκείνη των σιδηρουργών. Ο ιερός συμβολισμός του ξύλου, εκπηγάζει από τα ξόανα των αρχαίων θεοτήτων τα οποία ήσαν διοπετή και εκτείνεται από την περίοδο των πρωτογόνων λαών και πολιτισμών και φθάνει μέχρι τα ιερουργικά μυστηριακά δρώμενα των αρχαίων Δρυϊδών, τα τελούμενα στα ξέφωτα των δασών. 

Προεξάρχουσα όλων, η συντεχνία των Δαιδαλιδών, ιδρυτής και προστάτης της οποίας υπήρξε ο μυθικός τεχνίτης και εφευρέτης Δαίδαλος. Ο Τεκτονισμός αυτός δεν είχε απλά επαγγελματικό-συντεχνιακό χαρακτήρα, αλλά και φιλοσοφικό-μυητικό υπόστρωμα. 
Οι τεχνίτες αυτοί, εξετάζοντας τα δημιουργήματά τους, καλλιέργησαν ανώτερους και βαθύτερους στοχασμούς σε σχέση με την αρμονία, το κάλλος, τη γεωμετρία, την σταθερότητα, ιδιότητες που χαρακτήριζαν τα έργα τους, προχωρώντας σε ακόμη πιο διεισδυτικές αναλύσεις περί των νόμων και των αρχών που διέπουν αυτές τις καταστάσεις, μετασχηματίζοντας τον τεκτονισμό από απλό συντεχνιακό-επαγγελματικό σε μυστηριακό-φιλοσοφικό θεσμό...

Η Σταθμία Αθηνά, ήταν προστάδιδα των αρχαίων τεκτόνων, προσδίδοντας με την ενεργειακή παρουσία της μία μυστικιστική και εμπνευστική διάσταση στις τεκτονικές εργασίες, συντελώντας στην άριστη εκτέλεση, τόσο από τεχνικής όσο και από καλλιτεχνικής απόψεως, των δημιουργημάτων. Πιο αποτελεσματική από τον θρησκευτικό ρόλο της Θεάς, ήταν η ανεπτυγμένη μαθηματική γνώση των τεχνιτών που οδηγούσε στην επίτευξη θεάρεστων δημιουργημάτων. Περί αυτού μας πληροφορεί ο Πλάτων αναφέροντας επιγραμματικά στον “Φίληβο” (56 B-C) ότι “γνωρίζω πώς στην τεκτονική χρησιμοποιούν κανόνα, διαβήτη, τόρνο και στάθμη”.
Τέκτονες λοιπόν ήσαν οι τεχνίτες και οι ναοδόμοι, εξ ου και προέρχεται και η σύγχρονη απόδοση του όρου "μασώνος" (εκ του μεζόν, στα γαλλικά=κτίστης, εν προκειμένω αλληγορικά, ο οικοδόμος του ναού της Αρετής).

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ