Η ΑΡΧΕΓΟΝΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΑ...

Η εορτή των Θεοφανείων αποτελεί ένα αρχέγονο τέλεσμα οι ρίζες του οποίου ανάγονται στο απώτατο παρελθόν. Συνυφασμένη η εορτή αυτή προς τα λατρευτικά έθιμα των Ελλήνων, περικλείει πλείστα αρχαιοελληνικά έθιμα και παραδόσεις. Λέξη σύνθετη, εκ του Θεός+φαίνω, υποδηλώνει την θεϊκή εκδήλωση, την Επιφάνεια δηλαδή του θείου, μέσα από τον εξαγνισμό του υδάτινου στοιχείου...

Ο τελετουργικός πυρήνας των θεοφανείων συνίσταται στον καθαγιασμό των υδάτων. Πρόκειται για τον αρχαιοελληνικό καθαρμό, του εξαγνισμού των ανθρώπων δια του υδάτινου στοιχείου, το οποίο προηγουμένως έχει διαποτισθεί από τη θεία ενέργεια και ουσία. 

Η κατάδυση του Σταυρού, επί των υδάτων, κατά τη λαϊκή πίστη δίνει στο νερό καθαρτικές και εξυγιαντικές ικανότητες, έθιμο αναγόμενο στα αρχαία Πλυντήρια, κατά τη διάρκεια των οποίων γινόταν εξαγνισμός των ξοάνων και αγαλμάτων των Θεών στην θάλασσα.  

Οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν θεσπίσει την τελετή των «Πλυντηρίων», κατά την οποία μετέφεραν «εν πομπή» στην ακτή του Φαλήρου το άγαλμα της Θεάς Αθηνάς. Εκεί το έπλεναν με θαλασσινό νερό για να το καθαρίσουν από ρύπους και να ανανεωθούν οι ιερές δυνάμεις του αγάλματος.

Σήμερα οι γυναίκες πολλών περιοχών επαναλαμβάνουν αυτό το αρχαίο έθιμο, υπό τη μορφή του πλυσίματος των εικόνων, σε συνδυασμό με αρχέγονα έθιμα και δρώμενα, κατάλοιπα δοξασιών αρχαίων μυστικιστικών παραδόσεων που άντεξαν αλώβητες στο πέρασμα του χρόνου...

Η πεποίθηση ότι επέρχεται εμφάνιση (Επιφάνεια) του θείου στους ευσεβείς ανθρώπους/θρησκευτές, προκειμένου να τους συνδράμει και να τους καθοδηγήσει ευεργετικά, είναι μία αντίληψη που ανάγεται στην προϊστορική εποχή.  

Σημαντικό έκθεμα που παραπέμπει στα αρχαία Θεοφάνεια, αποτελεί το μινωϊκά δακτυλίδι που έχει βρεθεί και το οποίο παριστάνει τη μινωική Μητέρα – Θεά να έρχεται από τη θάλασσα επάνω σε καράβι, σύμβολο της θαλασσοκρατορίας των μινωιτών, που έχει τη μορφή ιππόκαμπου. Στη σύνθεση ξεχωρίζουν και δύο δένδρα, ένα στοιχείο δενδρολατρείας, εξέλιξη του οποίου αποτελεί και το Χριστουγεννιάτικο δένδρο. Το ένα δένδρο είναι πάνω αριστερά και το τραβάει προς τα κάτω μια γυναικεία μορφή και το άλλο πάνω σε βωμό στο κέντρο και το τραβάει μια ανδρική μορφή. Στο δεξί άκρο της εικόνας μια μορφή κάθεται πάνω σε μια κατασκευή και μπροστά της μια γυναικεία μορφή μικρού μεγέθους φαίνεται να κατεβαίνει από τον ουρανό.

Οι θεές της Ελευσίνας Δήμητρα και Περσεφόνη απεικονίζονται επίσης σε μυστηριακή τελετή. Η Δήμητρα αριστερά παραδίδει στον νέο Τριπτόλεμο, ελευσίνιο ηλιακό ήρωα, στάχυα για να διαδώσει την καλλιέργειά τους στον κόσμο. Δεξιά η Περσεφόνη. Και αυτή η σκηνή, παραπέμπει ευθέως στην επιφάνεια (εκδήλωση) του θείου...

Η Ελληνική Μυθολογία και Παράδοση βρίθει από αντίστοιχες αναφορές. Άλλοτε οι θεοί εμφανίζονται με ανθρωπομορφικό χαρακτήρα, μη διακρινόμενοι από τους κοινούς θνητούς, όπως στην περίπτωση της Θεάς Δήμητρας που εμφανίστηκε στο ανάκτορο του βασιλέα Κελεού ως τροφός του Δημοφώντος, ενώ άλλοτε παρουσιάζονται μεγαλόπρεποι με τη θεϊκή τους υπόσταση και ανακοινώνουν τις επιταγές τους προς τους ανθρώπους ή τους συντρέχουν, ανά περίπτωση... 

Σκοπός των θρησκευτικών και μυστηριακών τελετουργικών δρωμένων που σχετίζονται με το στοιχείο του νερού, είναι η κάθαρση και η εξασφάλιση της βοήθειας των Θεών, στις ανθρώπινες υποθέσεις. Για μία ακόμη φορά, η ενσωμάτωση στοιχείων της αρχαίας παραδόσεως στην χριστιανική τελετουργία, επιβεβαιώνει την ρήση του Κωστή Παλαμά σύμφωνα με την οποία "Η Αρχαία ψυχή, ζει μέσα μας αθέλητα κρυμμένη"...

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΤΗΛ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 6909-75.33.72