Η ΒΡΑΥΡΩΝΙΑ ΑΡΤΕΜΙΔΑ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΚΤΟΥ

H αρχέγονη θρησκεία των προγόνων μας, τυγχάνει πνευματόδοξη και φυσιολατρική. Στο πλαίσιο αυτό, θεοποιούσε οντότητες φωτεινές οι οποίες εφόρευαν του φυσικού πεδίο, ως η Αρτέμιδα, ο Πάνας, ο Διόνυσος, οι Νύμφες, οι Αμαδρυάδες και όχι μόνον...

Εκείνη όμως η οποία είναι προστάτιδα των Δασών και της Φύσεως εν γένει, είναι η Θεά Αρτέμιδα. "Πότνια Θηρών" είναι η προσωνυμία που της αποδίδεται, δηλ. "Κυρά των Αγριμιών» καθ΄ ότι οι παραστάσεις της την θέλουν απεικονιζόμενη συχνά συντροφιά με σκύλους κι ελάφια. Παράλληλα όμως, εμφορείται από ενέργειες που την προσδιορίζουν ως "Κουροτρόφο", καθώς θέτει υπό την προστασία της τα παιδιά, ως επίσης ευλογεί τις γυναίκες κατά την κρίσιμη στιγμή της γέννας. Στα ιερά ζώα της Αρτέμιδος, συγκαταλέγεται και η Αρκούδα, η οποία από αρχέγονες περιόδους ήδη εθεωρείτο σύμβολο μητρότητος και γονιμότητος.
Ένας τοπικός θρύλος αναφέρει πως στο ιερό της Αρτέμιδος στην Βραυρώνα, ζούσε μια ήμερη αρκούδα, αγαπημένο ζώο της Θεάς που έπαιζε με τους θρησκευτές. Κάποτε άθελά της η αρκούδα τραυμάτισε ένα κοριτσάκι. Τότε τα δυο αδέλφια της μικρής σκότωσαν την αρκούδα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τη μήνη της Θεάς κι έστειλε, σύμφωνα πάντα με τον θρύλο, μια φοβερή επιδημία στους Αθηναίους. Θέλοντας εκείνοι να την εξευμενίσουν, έλαβαν χρησμό που ανέφερε ότι τα κορίτσια δεν έπρεπε να παντρεύονται, αν πρώτα δεν υπηρετούσαν τη θεά Άρτεμη ως ΄Αρκτοι, σε ανάμνηση της αρκούδας που θανατώθηκε άδικα. ΄Ετσι, αναπτύχθηκε η λατρεία της ΄Αρκτου στην περιοχή, όπου κατά τη διάρκεια τελετουργικού δρωμένου, οι νεαρές παρθένες υποδύονταν τις άρκτους.  Αυτά τα νεαρά κορίτσια των Αθηνών, οι "Άρκτοι", υπηρετούσαν την Βραυρωνία Θεά παραμένοντας στο ναό της από τα πέντε έως τα δέκα τους χρόνια. 

Οι μικρές Αθηναίες κατά τη διάρκεια της τελετουργικής τους θητείας, είχαν την ευκαιρία να γυμνασθούν, μυούμενες στα ιερά δρώμενα εκείνα που συνιστούσαν ένα είδος φυλετικής μυήσεως, ώστε να συγκροτήσουν ένα δυναμικό χαρακτήρα, υπηρετώντας τις αρχές της κοινότητας. Γράφει σχετικά ο Καρλ Κερένυϊ: "Είναι παρθένος, αλλά στις προσπάθειές της και την αγριάδα ομοιάζει με αγόρι, όπως συμβαίνει σε εκείνη την ηλικία των κοριτσιών που η Άρτεμις προστατεύει. Διηγούνταν πως εζήτησε από τον πατέρα της να της δώσει εννιάχρονα κορίτσια για συντροφιά της. Σε αυτή την ηλικία τα κορίτσια έφευγαν από τις μητέρες τους για να υπηρετήσουν την Αρτέμιδα. Στα παλαιότερα χρόνια προορίζονταν όλες γι' αυτό, αργότερα όμως μόνον μερικές. Έμεναν στην υπηρεσία της Θεάς μέχρι που έφθαναν σε ηλικία γάμου. Οι μικρές ακόλουθοι της Αρτέμιδος ονομάζονταν "άρκτοι". Και η ίδια η Άρτεμις έναν καιρό υπετίθετο ότι ήταν άρκτος.
Στην Αθήνα, όπως επίσης στην Έφεσο της Ιωνίας, εορτάζονταν προς τιμήν της Αρτέμιδος τα Ελαφηβόλια, ενώ στην Σπάρτη υφίστατο ο ναός της Ορθίας Αρτέμιδος. 

Στην Βραυρώνα η θεά συνδεόταν στενά με την Ιφιγένεια, η οποία κατά την παράδοση έφτασε εκεί όταν δραπέτευσε από τη χώρα των Ταύρων. Στον τάφο της ηρωίδας αφιερώνονταν τα ρούχα των γυναικών που πέθαιναν κατά τον τοκετό. 

Στον αρχαιολογικό χώρο ανακαλύφθηκε σπήλαιο αφιερωμένο στη θεά της γέννας, συνήθεια που συναντάται επίσης στην μινωική Κρήτη. Τα ευρήματα επιμαρτυρούν ότι στη σπηλιά αυτή τελούνταν λατρευτικές πράξεις τουλάχιστον από τον 8ο-7ο αιώνα π.Χ. Στα βορεινά, εντοπίζονται τα ερείπια μεγάλης στοάς, η οποία αποτελούσε το ενδιαίτημα των μικρών άρκτων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι όπως και την Θεά Αθηνά υπηρετούσαν οι πεπλοφόροι παρθένες, οι Αρρηφόροι, που ύφαιναν, μεταξύ άλλων, το τελετουργικό πέπλο που στόλιζε το ξόανό της κατά την περιφορά του άρματός της στην μεγάλη Εορτή των Παναθηναίων, αντιστοίχως, στα Βραυρώνια, αλλά και ευρύτερα κατά την λειτουργία του ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, τελετουργικές ανάγκες του ιερού κάλυπταν οι μικρές άρκτοι, αντίστοιχα όπως οι Εστιάδες στην αρχαιότητα. Βλέπουμε δηλαδή, ότι επικρατούσε η αντίληψη, και πολύ ορθά, ότι μόνον η αγνή ψυχή των μικρών παιδιών, και ιδίως κοριτσιών, μπορούσε να καταστεί δίαυλος επικοινωνίας τέτοιος ώστε να εκφρασθεί η βούληση του  θείου...
Η θεά Αρτεμις, συνοδευόμενη από τις Υπερβόρειες νύμφες ταξιδεύει άπαξ του έτους στον Βορρά. Η λέξη βορέας συνάπτεται προς την λέξη "βραυρώνα" όπου ευρίσκεται το ιερό της Αρτέμιδος, εξ ου και βαρούνα στα σανσκριτικά είναι ο ουρανός... Και αυτό διότι ο ναός της Βραυρώνας είναι αφιερωμένος στη Μεγάλη Αρκτο, ο οποίος με πολική κατεύθυνση το ζώδιο του καρκίνου συνδέεται με το δελφικό σύστημα. Οι νέες άρκτοι που τελούσαν την «αρκτεία» ήταν η συνοδεία μικρών κοριτσιών ντυμένα στο χρώμα του κρόκου και αφιερώνονταν στη θεά. Οι νέες «Αρκτοι» αντιπροσωπεύουν «την ενσάρκωση των ψυχών», δηλαδή την «πύλη των ανθρώπων» προς τα γήινα...

Η στενή σχέση της Αρτέμιδος με την άρκτο αναδεικνύεται και από το μύθο της Καλλιστούς, τον οποίο διασώζουν αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ησίοδος και ο Παυσανίας. Ο μύθος θέλει μία κόρη του Λυκάονα, βασιλιά της Αρκαδίας, να συνοδεύει τη θεά στο κυνήγι και τις ορεινές περιπλανήσεις της. Ο Δίας, την πλησίασε και την αποπλάνησε. Η Καλλιστώ έμεινε έγκυος, αλλά η Άρτεμη, θυμωμένη με την ακόλουθό της επειδή ενέδωσε στον Δία, την μετέτρεψε σε ζώο.
Ο Ζευς όμως την τοποθέτησε στους ουρανούς, σχηματίζοντας τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Ο Παυσανίας στα «Αρκαδικά» (8.3.6-7, 8.4.1) αφηγείται την ιστορία ενδελεχώς. 
Τα Μυστήρια της Αρτέμιδος, συνιστούν μύηση στην φυσιολατρική μυσταγωγία, απευθύνονται στην ψυχική ουσία του ατόμου και κατατείνουν στην επανασύνδεσή του με τις αρχέγονες ρίζες, με την πρωταρχική πηγή και εστία της δημιουργίας. Γι΄ αυτό, αξίζει να ασχοληθούμε με την παράδοση της Αρτέμιδος, και τα όσα αυτή συμβολίζει, να την αποκρυπτογραφήσουμε και να επιχειρήσουμε να βιώσουμε το πνεύμα που διακρίνει αυτή την θρησκευτική παράδοση. Αξίζει να επισκεφθούμε τον ιερό χώρο της Βραυρώνος και με τη σκέψη αλλά και την ψυχή, να επιχειρήσουμε να αναπλάσουμε τα δρώμενα που συντελούνταν στα μυσταγωγικά αυτά κέντρα της Ανατολικής Αττικής. Και εάν το πράξουμε με ιεροπρέπεια και κατανυκτικότητα, μπορεί η Θεά να ευαρεστηθεί και να μας αποκαλύψει τα άρρητα μυστικά της...

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΤΗΛ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 6909-75.33.72