Η ΤΡΙΑΔΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ...

Σε ετήσια βάση εορτάζεται από τον χριστιανικό κόσμο η ημέρα του Αγίου Πνεύματος. Τι εκπροσωπεί όμως το ΄Αγιο Πνεύμα εντός της θεολογικής παραδόσεως και από που προέκυψε η τριαδική υπόσταση του θείου; Ερωτήματα διαχρονικά, τα οποία όμως βρίσκουν την απάντησή τους μόνο εάν ερευνηθεί το θέμα αυτό προς την κατεύθυνση των αρχαίων Ελληνικών Παραδόσεων...
Μην λησμονούμε ότι ο ίδιος ο Άγιος Αυγουστίνος είχε παραδεχθεί ότι ένα μεγάλο μέρος της χριστιανικής παραδόσεως, έχει προϋπάρξει ως αρχαιοελληνική παράδοση που μεταλαμπαδεύθηκε, κατά το δοκούν βεβαίως..
Στον αρχαίο Ελληνικό Κόσμο κυριαρχεί η τριαδική υπόσταση του θείου. Μία από τις κυρίαρχες θεότητες είναι η μορφή του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα. Κυρίαρχο σύμβολό του αποτελεί η τρίαινα η οποία συμβολίζει την τρισυπόστατη Θεϊκή αρχή, όπως άλλωστε και ο δελφικός τρίπους.
Στο Ολύμπιο πάνθεο, υφίσταται η κυριαρχία των τριών θεϊκών υποστάσεων του Δία–Ποσειδώνα- Πλούτωνα, αντιστοιχώντας σε ανάλογους συμπαντικούς τομείς επί των οποίων εποπτεύουν. Ο Πλάτων στον "Τίμαιο" (18, d), αναφέρει: "Εν δ' ούν τω παρόντι χρή γένη διανοηθήναι τριττά, τό μέν γιγνόμενον, τό δ' εν ώ γίγνεται, τό δ' όθεν αφομοιούμενον φύεται τό γιγνόμενον καί δή καί προεικάσαι πρέπει τό μέν δεχόμενον μητρί, τό δ' όθεν πατρί, τήν δέ μεταξύ τούτων φύσιν εκγόνω...". 

Ο αρχιερεύς των Δελφών και μυσταγωγός Πλούταρχος, στο έργο του "Περί Ίσιδος και Οσίριδος" (373 F), επισημαίνει επί του θέματος αυτού τα ακόλουθα: "Η δε κρείττων και θειοτέρα φύσις εκ τριών εστί, του νοητού και της ύλης και του εκ τούτων, ων κόσμον Ελληνες ονομάζουσιν". Ζευς-΄Αδης-Διόνυσος, Τρισήλιος Θεότης κατά Ιουλιανόν και Γεώργιο Πλήθωνα-Γεμιστό (Νοητόν, Νοερόν, Αισθητόν), υπό την κυριαρχία του Συμπαντικού Βασιλέα ΄Ηλιου. Ακόμη το τρίπτυχο Ζευς-Αθηνά-Ποσειδώνας, όλες αυτές οι εκδηλώσεις, δεν είναι παρά εκφάνσεις της τριαδικής υποστάσεως του θείου, το οποίο ως αρχή οι χριστιανοί μεταγενέστερα το έλαβαν καταφανώς από τους Αρχαίους ΄Ελληνες...
Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος (Πλατωνική Θεολογία ΣΤ 29.15), αναφέρει πως στην πατρική τριάδα των υπερκοσμίων Θεών (Ουσία-Ζεύς, Ζωή-Ποσειδών και Νους-Πλούτων), ο Ποσειδών αποτελεί έναν από τους τρεις δημιουργούς Θεούς. 

Ο Ποσειδών, ως φορέας της κινήσεως, της ζωής αλλά και της γεννήσεως των αισθητών είναι δημιουργός της κίνησης, της ζωής και ως επικυρίαρχος των πλανητών, έχει στην δικαιοδοσία του  τις ψυχές εκείνες ψυχές τις εσερχόμενες στον κόσμο της γεννήσεως. Ο θρυλικός Οδυσσεύς εξ Ιθάκης, επί παραδείγματι, συμβολίζει την ψυχή που παλεύει για να απελευθερωθεί από τον κύκλο των ενσαρκώσεων, «ταλαιπωρείται» στην θάλασσα, που συμβολίζει τον κόσμο της γεννήσεως/ενσαρκώσεως των όντων, από τον Ποσειδώνα.

Κατά την μυστηριακή αντίληψη των αρχαίων προγόνων μας, υφίστατο μία τριάς κόσμων, ήτοι:

- Ο Νοητός Κόσμος: στον οποίο ανήκουν και από τον οποίο προέρχονται όλες οι αιώνιες ιδέες, τα αιώνια αρχέτυπα κατά την πλατωνική αντίληψη.

- Ο Αισθητός Κόσμος: ο ορατός κόσμος στην υλική του διάσταση που γίνεται αντιληπτός από τις 5 αντικειμενικές αισθήσεις.

- Ο Αστρικός Κόσμος: στον οποίο απαρτίζεται από τους Θεούς και τις ψυχές τις τελειοποιηθείσες. Λειτουργεί ως ενοποιός κρίκος των άλλων δύο.

Το τριαδικό πρότυπο εκφράζεται μέσα από το σχήμα Ζευς (ύπατη αρχή-Πατήρ), Ποσειδών (Υϊός) και Αθηνά (΄Αγιον Πνεύμα), συμβολιζόμενο επίσης από την Τρίμορφη Αρτέμιδα ή και την Τρίμορφη Εκάτη...

Στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, ενυπάρχει σαφής επιρροή από την Ηρακλείτιο αντίληψη περί του Λόγου, αναφέροντας "Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ήν ο Θεός και Θεός ην ο Λόγος", επιβεβαιώνοντας την τριαδική γενεσιουργό υποστασιακή ιδιότητα του Λόγου σύμφωνα με την θεωρία του "Σκοτεινού" Εφεσίου φιλοσόφου και μύστη...

Στην τριαδική υπόσταση όμως της Δημιουργίας αναφέρονται ευκρινώς και οι Ορφικοί φιλόσοφοι και μύστες, ανάγοντας την αρχή των πάντων στον Φάνητα (φωτογόνος αρχή), στην Μήτιδα (Νοητική αρχή) και στον Ηρικεπαίο (αρχή ΄Ερωτος), συναποτελώντας την τριδύναμη ενέργεια του Αιθέρος-Διός. Πρόκειται δίχως άλλο για την αόριστο μονάδα και την δυάδα των Πυθαγορείων, που υπό την επενέργεια του ΄Ερωτος παράγουν μία τρίτη αρμονική εκδήλωση (πρόκειται για την επενέργεια του νόμου του τριγώνου). 

Στην Θεολογία του Τιμοθέου του Χρονογράφου ορίζεται το τρισυπόστατον του θείου ως Φως, Βούληση και Ζωή, ενώ κατά τον φιλόσοφο Πλάτωνα η τριαδική θεότης συντίθεται από το Αγαθόν, τον Νου και την Ψυχή, προεξάρχοντος του Αγαθού. 

Στην ορφική μυστηριακή παράδοση διακρίνουμε εξ άλλου τρία χαρακτηριστικά σύμβολα: Το στάχυ, το κλήμα και το ρόδο, σύμβολα της τριαδικής διαστάσεως του κόσμου, αντιπροσωπεύοντας διαδοχικά τις υποχθόνιες, χθόνιες και υπερχθόνιες (ουράνιες-ηλιακές) δυνάμεις που συγκροτούν τον Κόσμο και διακρίνουν, τριχοτομώντας, την Δημιουργία...

Από την τρισυπόστατη εκδήλωση της Δημιουργίας, η οποία τυγχάνει υλική, ψυχική και πνευματική, μέχρι την τρισήλιο θεότητα, επιβεβαιώνεται θριαμβικά η θεία επενέργεια του νόμου του Τριγώνου, ο οποίος έχει θείες καταβολές, αντιπροσωπεύοντας τον ΄Υπατο Δημιουργό, τον Μεγάλο Γεωμέτρη του Σύμπαντος, τον Ζευ-ζευγνύοντα... 

Από την κλασσική αρχαιότητα και εντεύθεν, η τρίμορφος Εκάτη «ταυτίζεται» με τη Δήμητρα (ή την Άρτεμη) και την Περσεφόνη σε μία τριαδική οντότητα, θηλυκού γένους. Να διευκρινήσουμε ότι η ταύτιση αυτή αυτή είναι καθαρά συμβολική, δεδομένου ότι εκφράζει την επικυριαρχία των τριών θεϊκών οντοτήτων στον Ουρανό και τη Σελήνη (Εκάτη), στη Γη (Άρτεμη) και στον Άδη (Περσεφόνη). Τρεις τον αριθμό τυγχάνουν όμως και οι μυθικές Γοργόνες, η Σθενώ (Δύναμη), η Ευρυάλη (Θάλασσα) και η Μέδουσα (Σοφία), αλλά και οι φοβερές Ερινύες, Τισεφόνη, Αλυκτώ και Μέγαιρα, που γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού όταν αυτός ακρωτηριάσθηκε από τον Κρόνο.

Αλλά και η ίδια η Εκάτη, στους ύστερους χρόνους της αρχαιότητας, εμφανίζεται σαν τρισυπόστατη εκφράζοντας ουσιαστικά τους τρεις κόσμους (Θεϊκό, Γήινο και Νεκρικό). Οι προς τιμήν της εορτές, τα Εκάτεια ετελούντο σε τρίστρατα, κατά προτίμηση εκτός των πόλεων ενώ, σε μία άλλη γιορτή κάθαρσης των οικιών, τα Οξυθύμια, επικαλούνταν το όνομά της για την εκδίωξη των αρνητικών πνευμάτων.

Ο πανεπιστήμων φιλόσοφος Αριστοτέλης χαρακτήριζε τον αριθμό 3 ως τον αριθμό του Παντός και οι Πυθαγόρειοι μύστες απέδιδαν σημασία στο τριγωνικό σχήμα της γήινης επιφάνειας (προκατακλυσμιαίο), γι’ αυτό και οι Ναοί και οι Πόλεις αναγείρονταν στις γωνίες ισοσκελών τριγώνων όπως, π.χ. η Ακρόπολη των Αθηνών, ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο και άπειροι άλλοι. Στην Αλχημεία τα αιθερικά στοιχεία ήσαν τρία, το αλάτι, ο υδράργυρος και το θείο.

Το τρίμορφο και τρισυπόστατο της Εκάτης αποτελεί, ίσως, την πιο παλιά και αρχέγονη προσέγγιση του ανθρώπινου υπαρξιακού προβλήματος μέσα από τη συσχέτισή του με το Θείο και τον Θάνατο. 

Πολλές είναι οι αρχαιοελληνικές τριαδικές θεότητες, είτε αμιγώς θηλυκές, όπως η Κόρη, η Δήμητρα και η Εκάτη, είτε μικτές όπως στην Αρκαδία όπου ελατρεύοντο ο Ποσειδώνας, η Δήμητρα και η Δέσποινα ή Λυκόσουρα, ή στα Καβείρια Μυστήρια όπου ελατρεύοντο ο Αξιόκερσος (Άδης), η Αξιόκερσα (Περσεφόνη) και ο Καδμίλος (Ερμής).

Το 325 μ.Χ. στην Σύνοδο της Νίκαιας, ο Μ. Αθανάσιος διατύπωσε το δόγμα της Αγίας Τριάδος, σαφώς επηρεασμένος από την αρχαιοελληνική μυστηριακή τριαδική υπόσταση του θείου, παραλλάζοντας την αρχή Πατήρ-Μήτηρ-Υιός, σε Πατήρ-Υϊος και ΄Αγιο Πνεύμα...

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΗΛ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 6909-75.33.72