ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΣΤΟΝ ΗΛΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΤΕΜΙΔΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Η ΑΡΧΑΙΑ ΨΥΧΗ ΖΕΙ ΜΕΣΑ ΜΑΣ, ΑΘΕΛΗΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΗ...

Ένα από τα πιο επώδυνα συμβαίνοντα που χαρακτηρίζουν τον νεοέλληνα και συμβάλλουν στην επίταση της συγχύσεως και του διχασμού που έχει υποστεί, είναι η απώλεια ή η διαστρέβλωση της ιστορικής μνήμης. Διακατέχεται από απώλεια συνειδήσεως και επιγνώσεως της αδιάπτωτης, ανατασιακής, επί το πλείστον, πορείας του στον χρόνο, αγνοώντας και παραβλέποντας ότι στην κυτταρική του μνήμη έχουν χαραχθεί και εγγραφεί μνήμες πολλών χιλιετηρίδων. Εάν διατηρούσε τους συνεκτικούς του δεσμούς με την προγονική μνήμη, θα γνώριζε ότι ήθη, έθιμα, παραδόσεις, μυστήρια, συμπεριφορές, αντιδράσεις, τελετουργικά δρώμενα, εορτασμοί, χοροί κ.λ.π. έχουν τις ρίζες τους σε αρχέγονες καταβολές... 

Μία ζωντανή, απτή και διαχρονική απόδειξη της ιστορικής συνέχειας των γηγενών παραδόσεων, έστω και εάν έχουν επικαλυφθεί με το στρώμα του χριστιανισμού, είναι οι μεγάλες θρησκευτικές εορτές και οι πανηγύρεις. Διατηρώντας τον ίδιο θεματικό πυρήνα και εκπέμποντας τα ίδια μηνύματα, διαιωνίζοντας τις ίδιες και απαράλλακτες αρχετυπικές παραδόσεις και εκφράζοντας τις ίδιες δυνάμεις, επιμαρτυρούν ότι από την προχριστιανική εποχή ως σήμερα τα έθιμα παραμένουν αμετάβλητα στον χρόνο.

Η νέα θρησκεία, του ιουδαιοπαυλικιανικού συμπιλήματος, αδυνατώντας να αποβάλλει ή ακόμη και να μεταβάλλει τις παραδόσεις του Έλληνα, καθιέρωσε δικές της φαινομενικά θρησκευτικές εορτές, οι οποίες όμως θεσπίστηκαν κατ’ αντιστοιχία του αρχαίου εορτολογίου. Σε κάθε μεγάλη χριστιανική εορτή αντιστοιχεί και μία ανάλογη μεγάλη αρχαιοελληνική εορτή. Απτά όσο και ενδεικτικά παραδείγματα, για τον μήνα που διανύουμε, οι εορτές του προφήτη Ηλία και της Αγ. Παρασκευής.

Απορούν ίσως κάποιοι, με ποιο κριτήριο και ποιο σκεπτικό ο Έλληνας υιοθέτησε με περισσή ευκολία έναν προφήτη του lσpαήλ και τον τιμά με εξέχουσα επισημότητα κάθε χρόνο σε κάθε γωνιά της Ελλάδος; Η καθιέρωση της εορτής στην συγκεκριμένη ημερομηνία και η επιλογή του ονόματος δεν έγινε τυχαία. Στην αρχαιότητα κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα, μεταξύ 20-21 Ιουλίου τότε που η γή δέχεται την μεγίστη φωτεινή ηλιακή ακτινοβολία, εορταζόταν ο Εκατηβόλος Απόλλων – Ήλιος. Προς τιμή του γιόρταζαν όλα τα ιερά τα οποία ήταν αφιερωμένα σ’ αυτόν και είχαν ανεγερθεί στις κορυφές των λοφίσκων και των βουνών πλησίον των πόλεων. Ο Απόλλων ως γνωστόν συμβόλιζε το πνευματικό και φυσικό φως. Αποτελούσε έκφανση της ζωοδότου φωτεινής ενέργειας και της πνευματικής δημιουργίας εν τω γεννάσθαι. 

Γι’ αυτό η εκκλησία, όπως έπραξε και με πολλές άλλες εορτές, υπέκλεψε κατ΄ ουσίαν τις ιδιότητες του Θεού και υπεκατέστησε την εορτή του νοητού ΗΛΙΟΥ με τη γιορτή του ομόηχου ΗΛΙΑ, καθιερώνοντας ίδια ημερομηνία εορτασμού, προσδίδοντας στις ιδιότητες του Ηλία και αυτή του προφήτη, ως ο Απόλλων είναι θεός της μαντικής, άρμα φέρει τον Ήλιο, άρμα οδηγεί και τον Ηλία στα ουράνια δώματα, κοράκι είναι το ιερό πτηνό του Απόλλωνα. Το ίδιο πουλί συνοδεύει, διόλου τυχαία, τον Ηλία, απεικονιζόμενο σε σχετικές εικονογραφίες. Τα ιερά του Απόλλωνα ήταν κτισμένα στις κορυφές των λόφων όπως και τα εκκλησάκια του Αη-Λιά στα ψηλώματα των χωριών και των πόλεων.

Μεγάλη σε σημασία είναι και η εορτή της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου, η οποία, όλως τυχαίως, αντικατέστησε την δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα την Άρτεμη που κατά «σύμπτωση» εορταζόταν μία εβδομάδα μετά τον εορτασμό του Εκατηβόλου Απόλλωνος. Η Άρτεμις θεωρείται προστάτιδα δύναμη της φυσικής τάξεως, των πηγών, της ευγονίας, του τοκετού αλλά και των ποιμένων. Ιερά της υπήρχαν διάσπαρτα σε δάση, σε υψώματα, σε σπηλιές, σε πηγές και νάματα. Όπως και σήμερα τα εκκλησάκια και τα προσκυνήματα της Αγ. Παρασκευής. 

Έθιμα αιώνων που για χιλιάδες χρόνια διαιωνίσθηκαν και παρέμειναν αλώβητα και βαθειά ριζωμένα στο υποσυνείδητο του Έλληνα. Οι αντιλήψεις παραλλάχθηκαν επιφανειακά και προσαρμόστηκαν σε μία διαφορετική θρησκευτική "παράδοση" που κατασκευάστηκε εδραζόμενη στις ρίζες της αρχαίας. Ο Έλληνας εξακολουθεί να ανεβαίνει στην κορυφή του λόφου και στα εξωκλήσια για να γιορτάσει και πανηγυρίσει δίχως να συνειδητοποιεί ότι ο Ήλιος μεταβλήθηκε σε Ηλία. Όμως, ενδόμυχα η συνείδηση παραμένει, καθώς η αρχαία ψυχή, όπως αναφέρει και ο Κωστής Παλαμάς, ζει μέσα μας, αθέλητα κρυμμένη....

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ