ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΑΠΟΚΡΙΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΑ...
Οι Απόκριες ως εορτή με πανάρχαιες καταβολές, είναι συνυφασμένη με γλέντι, την κορύφωση της ευθυμίας, μεταμφιέσεις και ξεγνοιασιά. Απόκρεω σημαίνει κατά κυριολεξίαν "αποχή από το κρέας". Είναι η περίοδος προετοιμασίας για το 40ήμερο που καταλήγει στην Ανάσταση...
Δύσκολο να ανιχνεύσουμε επακριβώς τις ρίζες του Καρναβαλιού και των Αποκριών, στην αχλύ του χρόνου... Εικάζεται ότι έχουν προέλευση θρακική, σχετιζόμενη προς τα δρώμενα του Θεού Διονύσου, του κατ΄ εξοχήν θεού της οινοποσίας, του κεφιού, της αναγεννήσεως της φύσεως και της αναπαραγωγής... Και είναι εμφανές, ότι οι απόκριες και οι καρναβαλικές εκδηλώσεις, απηχούν στην ψυχή και στην συνείδησή μας, διονυσιακά δρώμενα... Τριώδιο, μία λέξη που προκύπτει από την ωδή του τράγου, του ζώου που θυσιάζεται προς τιμήν του Διονύσου και οι παρευρισκόμενοι ξεσπούν σε τραγούδια, μεταβαλλόμενοι σε έναν άτυπο χορό. Από αυτό το αυθορμητο δρώμενο της Αττικής, προς τιμήν του Ικαρίου Διονύσου, ο Θέσπις καθιέρωσε την τραγωδία...
Ο Διόνυσος είχε μαζί του, τους Σάτυρους και τους Σειλινούς, οι οποίοι έβαζαν στα κεφάλια τους στεφάνι από κισσό, φορούσαν μάσκες, και ντύνονταν με δέρματα ζώων. Διολου τυχαία, η κωμωδία και η σάτυρα ως θεατρικά δρώμενα έντεχνα, προέκυψαν από τα αρχέγονα διονυσιακά δρώμενα...
Οι Διονυσιακές και Βακχικές αυτές γιορτές, είναι προφανές οτι σχετίζονταν με το τέλος του Χειμώνα και την θριαμβική έλευση της Ανοίξεως, υποδηλώνοντας την εποχή εκείνη κατά την οποία η γη "αφυπνίζεται" από την χειμερία νάρκη στην οποία είχε περιέλθει, γνωρίζοντας την ανοδική της αναγέννηση... Η αναγέννηση ακριβώς της φύσεως και των λειτουργιών της, αποτελεί μέρος αναπόσπαστο του κύκλου της Ζωής και την ανέλκυση των ανθρώπινων ψυχών προς το Φως... Καθόλου άστοχη γι΄ αυτό τον λόγο δεν είναι και η συνάφεια των διονυσιακών δρωμένων προς την αθηναϊκή εορτή των Ανθεστηρίων.
Η πρώτη ημέρα λεγόταν “Πιθοιγία”, η δεύτερη “Χόες” και η τρίτη “Χύτροι”. Κατά την διάρκεια της πρώτης ημέρας πραγματοποιούσαν σπονδές στον Διόνυσο, με ένα μείγμα κρασιού, με την ευχή το καινούργιο κρασί να είναι αβλαβές. Την δεύτερη ημέρα, θεωρούσαν ότι άνοιγαν πύλες του ‘Αδη και ότι οι νεκροί ανέβαιναν στον επάνω κόσμο.
Η δεύτερη ημέρά επισφραγιζόταν με την ιερογαμία, όπου τον Διόνυσο αντιπροσώπευε συμβολικά ο άρχοντας βασιλιάς στεφανωμένος με φύλλα και φορώντας μάσκα, και στις “Χόες”, τους αγώνες οινοποσίας δηλαδή. Ο νικητής επιβραβευόταν από τον βασιλιά με ένα ασκί γεμάτο κρασί, και στεφάνι από πράσινα φύλλα.
Η τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς. (Εξ ου και το Ψυχοσάββατο). Γίνονταν θυσίες και πρόσφεραν την “πανσπερμία” στον ψυχοπομπό και χθόνιο Ερμή, ένα παρασκεύασμα από σπόρους δημητριακών και όσπριων αντίστοιχο με τα σημερινά κόλλυβα. Η πανσπερμία προσφέρονταν στους νεκρούς, θεωρώντας ότι τους επισκέπτονταν για να συμμετάσχουν στα γεύματα. Η αναπαράσταση των νεκρών γινόταν φορώντας μάσκες, και χορεύοντας.
Κατά την διάρκεια των γιορτών αυτών υπήρχε κατάλυση των κοινωνικών κανόνων, οι δούλοι ελευθερώνονταν, μπορούσαν και διακωμωδούσαν τους αφέντες τους, φόραγαν τα ρούχα τους, κ.λπ. Αυτό το έθιμο, συνιστούσε κατά πολλούς ερευνητές, διακωμώδηση της κοσμοπολιτείας του Κρόνου, υποδηλώνοντας την φυλετική μείξη και τον εκφυλισμό που είχε επέλθει, φθάνοντας στην παρακμή της Αρχαίας Ατλαντίδας, όπως επισημαίνει και ο Πλάτωνας στους διαλόγους του.
Ουκ ολίγοι αποδίδουν τον όρο "Καρναβάλι" σε λατινική ετυμολογία. Όμως, η έρευνα της αρχαίας ελληνικής γλώσσης, οδηγεί σε άλλα συμπεράσματα. Είναι προφανές ότι η λέξη "καρναβάλι" προέρχεται από τις λέξεις "Κάρνος+βαλλίζω".
Συγκεκριμένα, ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει τον Κάρνο και ως Κριό (Λακωνικά 13, 4) γεγονός που δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι η λέξη «κάρνος» σημαίνει «κριός». Ο Κάρνος ήταν ένας γονιμοποιητικός Θεός, τόσο των Λακώνων όσο και των Μεσσηνίων, πριν από την επικράτηση των Δωριέων στη νότια Πελοπόννησο. Βαλλίζω σημαίνει χοροπηδώ (κατά τη διάρκεια χορού). Καρναβάλι επομένως ήταν οι χοροί που διεξάγονταν προς τιμήν του Κάρνου, και μετεγενέστερα του Καρνείου Απόλλωνος. Απόλλων και Διόνυσος, αν και φαινομενικά φαντάζουν ως Θεοί με αντιθετικές ιδιότητες, εν τούτοις είναι εξισορροπιστικοί και αλληλοσυμπληρωματικοί, αφού ο ένας εκφράζει την τάξη και ο άλλος την ευθυμία και η συμφιλίωσή τους, όπως απεικονίζεται σε αγγεία που τώρα εκτίθεται στο μουσείο του Ερμιτάζ, υποδηλώνει την εξεύρεση της "χρυσής τομής" μεταξύ της δωρικής αυστηρότητας και του διονυσιακού ενθουσιασμού... Ομόριζη του Κάρνου είναι και η λέξη "Κάρα" που σημαίνει την κεφαλή...
Επίσης, δεν θα πρέπει να διαλάθει της προσοχής μας το πέταγμα του αετού, χαρακτηριστικό παραδοσιακό έθιμο με πανάρχαιες αναγωγές, το οποίο υποδηλώνει την δίψα της ψυχής για ανάταση και ανύψωση, απελευθερούμενη από τα περιοριστικά δεσμά της ύλης...
Ο ιουδαιοπαυλικιανισμός που επιβλήθηκε στην Ελλάδα και στην Ευρώπη γενικότερα κάτω από το μανδύα και στο όνομα δήθεν του Χριστού, δυσφήμισε και πολέμησε τις αποκριάτικες εκδηλώσεις και παραδόσεις, ως "ειδωλολατρικές", όμως δεν κατάφερε να τις εκριζώσει από τα βάθη της λαϊκής ψυχής, παρά την πολεμική που τους επεφύλαξε. Ο πραγματικός λόγος της εναντίωσής του προς αυτά τα δρώμενα, εντοπίζεται στους λόγους του μοναχού Χόρχε, στο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο "Το Όνομα του Ρόδου", όπου ο μοναχός, χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του ιουδαιοπαυλικιανικού σκοταδισμού, ομολογεί ότι δηλητηρίαζε τις σελίδες από τα αρχαιοελληνικά έργα και ιδίως τις κωμωδίες, γιατί προκαλούν γέλιο και το γέλιο σκοτώνει την πίστη... Και ο νοών, νοείτω...
Κατά τη διάρκεια των Αποκριών και των διονυσιακών αυτών δρωμένων, οι άνθρωποι εξέφραζαν τον αληθινό τους εαυτού, απελευθερώνοντας τις μύχιες τάσεις του υποσυνειδήτου τους. Και σήμερα, παρά τις μεταλλάξεις, τις αλλοιώσεις και την φθοροποιό επίδραση του χρόνου, τα πάγια αυτά στοιχεία επιβιώνουν, επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά τον Κ. Παλαμά, που αναφέρει εύστοχα ότι "η αρχαία ψυχή ζεί μέσα μας αθέλητα κρυμμένη"...
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Σχόλια