Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ...

Το Σάββατο, 29 Ιανουαρίου, είχα την σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσω ένα θεατρικό μονόπρακτο, με μεταφυσικές προεκτάσεις και πλείστα θεολογικά και φιλοσοφικά ερωτήματα να εγείρονται, ένα μονόπρακτο το οποίο έλαβε χώρα μέσα σε έναν χριστιανικό ναό! Συγκεκριμένα στον ι.ν. Αγίων Αναργύρων στου Ψυρρή, μία εκκλησία παραδοσιακή στην οποία έχουν ταφεί πολλοί αγωνιστές του 1821 αλλά και παραπλεύρως αυτής ευρίσκεται το δωμάτιο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από την εποχή εκείνη κατά την οποία διετέλεσε ιεροψάλτης στον συγκεκριμένο ναό, πραγματοποιήθηκε μία ξεχωριστή, μία ιδιαίτερη παράσταση με τον ηθοποιό Δ. Βερύκιο, αποδίδοντας το έργο του Ντοστογιέφσκι "Ο Μέγας Ιεροεξεταστής".

Στο έργο αυτό, ο συγγραφέας, παρουσιάζει τον Χριστό ενσαρκωθέντα και αναστηθέντα, αντιμέτωπο με τον ψεύτικο αντιπρόσωπό του στη γη, έχοντας να αντιπαλέψει με τον Ιησουίτη Ιεροεξεταστή, τον αχαρακτήριστο εκείνο μισάνθρωπο που έκαιγε τους «αιρετικούς» στ' όνομα του Χριστού, διαπράττοντας τα πλέον επαίσχυντα εγκλήματα εν ονόματι υποτίθεται του "Κηρύγματος της αγάπης"! Μέσα από αυτή την παρουσίαση, ο συγγραφέας αποσκοπεί στο να καταδείξει τι τρομερό είναι σε θέση να διαπράξουν οι δυνάμεις του κακού, προκειμένου να δυσφημίσουν ο,τιδήποτε το αγαθοποιό, πραγματοποιώντας μία αντιστροφή των καταστάσεων και των ιδιοτήτων!

Σ' αυτό το παράδοξο κείμενο του Ντοστογέφσκι, ο Ιεροεξεταστής εμφανίζεται να διεξάγει μία μακροσκελή και εκτεταμένη εξομολόγηση στον Χριστό, ο οποίος τηρεί στάση στωϊκή, στάση σιγής, αρνούμενος να δώσει απαντήσεις στα όσα λέγει ο ιεροεξεταστής, με αποτέλεσμα να αποκρίνεται ο ίδιος στα όσα θέτει ως ερωτήματα. 

Ο Ιεροεξεταστής καταδίκασε ουκ ολίγους «αιρετικούς» σε θάνατο με τη φωτιά, κι' αφού έγινε η θανάτωσή τους στη μεγάλη πλατεία μιας σπανιόλικης πολιτείας, γύρισε πίσω στο κελί του, που βρισκόταν στο κτίριο του «Ιερού Δικαστηρίου», ικανοποιημένος πως έκανε το χρέος του, υπηρετώντας ένα αυταρχικό, σκοταδιστικό και εγκληματικό σύστημα με έναν αδυσώπητο φανατισμό.

Η κοσμοθεωρία του Ιησουίτη Ιεροεξεταστή, ήταν ένας Χριστιανισμός όχι όπως τον δίδαξε ο Χριστός, αλλά παραμορφωμένος κι' αγνώριστος ολότελα, μία θρησκεία εμβαπτισμένη στην δεισιδαιμονία, στην κινδυνολογία και στην μέχρι υστερίας εμμονή σε δογματικές θέσεις, φθάνοντας σε σημείο να ομοιάζει προς λατρεία του Αντιχρίστου, προκειμένου να γίνει η λατρεία αυτή ελκυστική και σαγηνευτική από τους πιστούς΄, ώστε να την ακολουθήσουν τα πλήθη και να υποταχθούν πειθήνια, καθώς θεωρεί ότι τα διδάγματα του Χριστού, είναι ουτοπικά, ανεφάρμοστα και απαιτούν θυσίες δίχως υλικές απολαβές. 

Εκκοσμικεύοντας όμως τον Χριστιανισμό ο Ιεροεξεταστής και οι συν αυτώ, τον οδήγησε σε μία καθίζηση και τον υποβάθμισε σε ένα σύστημα σαν τα άλλα ανθρώπινα συστήματα, μια κοσμική εξουσία που επιδιώκει να θέσει υπό την κηδεμονία της τους πιστούς της, και που τους διοικεί, τους κρίνει και τους καταδικάζει όπως η πολιτική εξουσία. Από τον Χριστό διατήρησε επιδερμικά και επιφανειακά για παραπλανητικούς λόγους το προσωπείο, κι' ό,τι κάνει, λέγει πως το κάνει στ' όνομα του Χριστού, ενώ επί της ουσίας το διαπράττει στ' όνομα του σατανά, του Ιουδαιοπαυλικιανού Μπαθομέτ. 

Προς επίρρωση αυτής της διαπιστώσεως, ο Ιεροεξεταστής ολοένα αναφέρει τον διάβολο με σεβασμό, και τον ονομάζει «Αυτός», «το Μέγα και Σοφό Πνεύμα», «το Σοφό και ισχυρό Πνεύμα».

Όμως πάντοτε ελλοχεύει ο αστάθμητος παράγοντας. Έτσι κι εδώ, εν προκειμένω, εμεφανίσθη απρόσμενα ο Χριστός, έλκοντας τις μάζες και ασκώντας θεουργικό έργο. Μόλις ο Ιεροεξεταστής είδε τον Χριστό και τα όσα έκανε, έδωσε διαταγή στην «αγία φρουρά», που τον φύλαγε, να τον πιάσουν. Συνέλαβαν λοιπόν τον Χριστό, κι' ο λαός, που λίγο πριν έκανε σαν τρελός από τη χαρά του για τον Χριστό, άνοιξε δρόμο, ταπεινά κι' υπάκουα, για να περάσουν οι στρατιώτες με τον κατάδικο πλέον Χριστό, επιδιδόμενοι σε γονυκλισίες απέναντι στον Ιεροεξεταστή.  

Η θεοδουλεία που προωθεί η κοσμική εκκλησία, είναι ένα σύστημα φοβερό, βγαλμένο από την αμαρτωλή και πονηρή διάνοια του ανθρώπου, που θέλει να εξουσιάζει τους ανθρώπους και να τους κάνει υποτακτικούς του, χωρίς αγάπη, χωρίς πίστη, χωρίς τίποτα που να ενέχει θεοσέβεα, αλλά έμφορτη δολιότητας και ενσταλλάζοντας το πνεύμα του φόβου, το πνεύμα του διαβόλου, που λέγει όμως πονηρά πως η εξουσία του προέρχεται από τον Χριστό, και πως ό,τι κάνει το εκτελεί εν ονόματί του. Αυτή η σατανική υποκρισία είναι το μυστικό αυτού του συστήματος, που το φυλάσσουν ως κόρη οφθαλμού οι ιερωμένοι του. 

Αλλά ο Μέγας Ιεροεξεταστής, από την οργή που ένοιωσε σαν είδε τον Χριστό να έρχεται πάλι σε τούτο τον κόσμο για να ανατρέψει το «μεγάλο» έργο που έγινε υποκριτικά στ' όνομά του, χωρίς όμως να έχη σχέση μ' αυτό το έργο ο ίδιος ο Χριστός, από την παραφορά του λοιπόν το φανερώνει, φωνάζοντας στον Χριστό: «Εμείς δεχθήκαμε το ξίφος του Καίσαρα, που δεν θέλησες να το πάρης Εσύ, κι' έτσι σε πετάξαμε Εσένα κι' ακολουθήσαμε Αυτόν», δηλαδή τον διάβολο.  ε τα πάντα, και πως πόσο αληθινά βγήκανε, που ημείς να μη μπορούμε μήτε να προσθέσουμε, μήτε ν' αφαιρέσουμε τίποτα.

«Γιατί ήρθες να μας ενοχλήσης;». Ρωτα ο Ιεροεξεταστής τον Χριστό. «Πριν από χίλια πεντακόσια χρόνια ήρθες να διδάξης στους ανθρώπους την ελευθερία. Μα εμείς, αφού τους υποδουλώσαμε, τους κάναμε να πιστεύουν πως είναι ελεύθεροι, αν και φέρανε την ελευθερία τους και την ρίξανε στα πόδια μας. Αυτός ο δρόμος είναι ο μόνος που κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Μα Εσύ δεν θέλησες να τον ακολουθήσης. Ευτυχώς όμως που μας έδωσες την εξουσία "του δεσμείν και λύειν", και κάνουμε εκείνο που Εσύ δεν το έκανες. Τώρα δε μπορεί να σκέπτεσαι πως μπορεί να μας πάρης πίσω αυτήν την εξουσία. Λοιπόν, γιατί ήρθες να μας ενόχλησης; 

Ενώ το κραταιό Πνεύμα Σου είπε να το προσ­κυνήσης για να γίνουν "οι λίθοι άρτοι", Εσύ του αποκρίθηκες: "Δεν θα ζήση ο άνθρωπος μοναχά με το ψωμί", δηλ. μόνο με τις υλικές απολαύσεις. Εσύ δηλαδή, αντί αυτή τη χεροπιαστή υλική επιτυχία, τους έδινες μια ελευθερία που δεν μπορούν να την καταλάβουν οι άνθρωποι, γιατί ο νους κι' η καρδιά τους είναι περιορισμένα. Η ελευθερία που τους έδωσες, είναι γι' αυτούς το πιο ανυπόφορο πράγμα. Ενώ αν έκανες τις πέτρες ψωμιά, όλη η ανθρωπότητα θα Σε ακολουθούσε με ευγνωμοσύνη. Εσύ όμως είπες: "Δεν θα ζήση με ψωμί μοναχά ο άνθρωπος". Ξέρεις λοιπόν πως εν ονόματι αυτού του επίγειου ψωμιού θα σηκωθή καταπάνω Σου το πνεύμα της Γης (του κόσμου); Ξέρεις ακόμα πως η ανθρωπότητα με το στόμα των σοφών της και των διανοουμένων της θα διακηρύξη, ύστερ' από αιώνες, πως δεν υπήρξανε μήτε αμαρτίες, μήτε εγκλήματα, παρά μοναχά πεινασμένοι άνθρωποι; Εσύ τα ξέρεις αυτά. Η σημαία που θα σηκωθή καταπάνω Σου θα γράφη απάνω: "Πρώτα χόρτασέ μας, κι' ύστερα ζήτα από μας να κάνουμε τον λόγο Σου!". Με αυτή τη σημαία θα γκρεμίσουν τον ναό Σου, και στη θέση του θα χτίσουνε ένα φοβερό πύργο του Βαβέλ.

Εμείς όμως θα τους χορτάσουμε, και θα τελειώσουμε αυτόν τον πύργο του Βαβέλ. Και θα τους πούμε ψέματα πως αυτό που κάνουμε το κάνουμε στ' όνομά Σου.

Εσύ τους υποσχέθηκες "τον ουράνιον άρτον". Μπορεί αυτό το ψωμί να συγκριθή με το χεροπιαστό ψωμί, με το επίγειο ψωμί; Καλά, τέλος πάντων, για "τον ουρά­νιον άρτον" θα Σε ακολουθήσουν χίλιοι, δέκα χιλιάδες, εκατό χιλιάδες. Αλλά τί θα γίνουνε τα εκατομμύρια και τα δισεκατομμύρια πλάσματα που δεν θάχουνε τη δύναμη να περιφρονήσουν το επίγειο ψωμί, για να λάβουν "τον ουράνιον άρτον" Σου; Εμείς θα γίνουμε σωτήρες γι' αυτά τα εκατομμύρια, και θα μας θεοποιήσου­νε, γιατί εμείς πήραμε απάνω μας την ελευθερία τους. Εμείς όμως θα πούμε πως έχουμε για αρχηγό Εσένα, και πως πήραμε την εξουσία από Εσένα. Θα λέμε ψέματα, μα αυτό θα είναι χρέος μας. Να, αυτά είχα να πω για το πρώτο ερώτημα του πειρασμού, που Σου πρότεινε στην έρημο. Περιφρόνησες το μόνο μέσον που μ' αυτό θα μπορούσες να κάνης να σε λατρεύουν όλοι οι άνθρωποι, κι' όχι μοναχά εκείνοι οι λίγοι. Οι άνθρωποι θέλουν να παραδώσουν την ελευθερία τους σε κάποιον. Κι' Εσύ, αντί να πάρης την ελευθερία τους και να γίνης εξουσιαστής τους, τους χάρισες ακόμα περισσότερη ελευθερία. Αυτό ξεπερνά τη δύναμή τους, και για τούτο Εσύ στάθηκες γι' αυτούς σκληρός, και δεν τους αγάπησες με το να τους δώσης την ελευθερία. Γι' αυτό, Εσύ ο ίδιος συνήργησες στο γκρέμισμα της βασιλείας Σου, και δεν πρέπει να κατηγοράς κανέναν γι' αυτή την καταστροφή».

«Το πονηρό και ισχυρό Πνεύμα Σου είπε ακόμα να πέσης από την σκεπή του ναού, για να Σε σηκώσουν οι άγγελοι για να μην πάθης τίποτα. Μα Εσύ κι' αυτό δεν το παραδέχθηκες, και του αποκρίθηκες: "Ουκ εκπειράσεις Κύριον τον Θεόν σου". Και τότε που Σε σταυρώσανε και Σου φωνάζανε περιπαιχτικά "κατέβα, αν μπορής, από τον σταυρό", Εσύ δεν κατέβηκες να τους κάνης να σέρνονται μπροστά Σου, γιατί δεν ήθελες να κατάργησης την ελευθερία τους.

Λοιπόν, εμείς τελειοποιήσαμε το έργο Σου, και κάναμε ένα σύστημα που να μην χάνονται κι' οι αδύνατοι. Ώστε δεν είχαμε δίκιο να κάνουμε όπως κάναμε; Δεν αγαπήσαμε εμείς την ανθρωπότητα όπως φερθήκαμε; Γιατί λοιπόν ήρθες να μας το χαλάσης;

Όλα όσα Σου λέγω γνωρίζω πως τα ξέρεις. Λοιπόν, γιατί να Σου κρύψω το μυστικό μας; Αλλά ας Σου το πω, να τ' ακούσης από το στόμα μου: "Λοιπόν, δεν ήμαστε με Σένα, αλλά μ' Αυτόν (τον διάβολο). Από οχτακόσια χρόνια πήγαμε μ' Αυτόν".

Από οχτώ αιώνες δεχθήκαμε απ' Αυτόν το τρίτο δώρο που Σου πρόσφερε, δείχνοντάς Σου τα βασίλεια της γης, κι' Εσύ δεν τα δέχτηκες, τα πέταξες. Η εξουσία είναι τρομερή δύναμη, και Σου την πρόσφερε το σοφό Πνεύμα, κι' Εσύ δεν την πήρες. Εμείς όμως την πήραμε. Ναι. Πήραμε απ' Αυτόν τη Ρώμη και το σπαθί του Καίσαρα, κι' ανακηρύξαμε τους εαυτούς μας επίγειους αυτοκράτορες, μάλιστα κοσμοκράτορες, αν και το έργο αυτό δεν τελείωσε ακόμα. Και ποιος φταίει γι' αυτό; Το έργο μας βρίσκεται ακόμα στην αρχή, αλλά θα βαστάξη στον αιώνα, ως να πεθάνη η γη. Όπως και να είναι, εμείς θα το τελειώσουμε, θα ήμαστε Καίσαρες.

Εσύ όμως θα μπορούσες να αδράξης το σπαθί του Καίσαρα από τότε που Σου το πρόσφερε το τρομερό και σοφό Πνεύμα, πριν από χίλια πεντακόσια χρόνια. Αν είχες ακούσει τη συμβουλή του, θα είχες πραγματοποιήσει όσα ποθούν οι άνθρωποι. Θα είχανε γίνει ένα κοπάδι που θα σκέπαζε τη γη, που θα Σε προσκυνούσε. Γιατί η ανθρωπότητα έχει μέσα της την επιθυμία να γίνη μια παγκόσμια οργάνωση. Οι μεγάλοι κατακτητές, όπως ο Ταμερλάνος κι' ο Τζέκις-Χαν, θελήσανε να υποτάξουνε όλον τον κόσμο, φανερώνοντας έτσι κι' αυτοί, χωρίς να το γνωρίζουνε, πως ο πόθος της ανθρωπότητας είναι να κάνη μια παγκόσμια ένωση.

Αν είχες δεχθή τότε την εξουσία τούτου του κόσμου και τη χλαμύδα του Καίσαρα, θα είχες τώρα ιδρύσει ένα παγκόσμιο κράτος και θα είχες χαρίσει την ειρήνη σ' όλον τον κόσμο. Γιατί, ποιος άλλος μπορεί να κυριαρχήση απάνω στους ανθρώπους, παρά εκείνος που εξουσιάζει τα ψωμιά τους, "τους άρτους" τους; Εσύ όμως έλεγες: "Η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου". Αλλά εμείς δεχθήκαμε το σπαθί του Καίσαρα, κι' έτσι Σε πετάξαμε Εσένα, κι' ακολουθήσαμε Αυτόν, το μέγα και κραταιό Πνεύμα.

Οι άνθρωποι δεν θα μπορέσουνε να τελειώσουνε τον πύργο του Βαβέλ που αρχίσανε να χτίζουνε, αν δεν αναλάβουμε εμείς, αλλοιώς θα φαγώνουνται μεταξύ τους. Και σαν αναλάβουμε εμείς, τότε θα ανατείλει για τους ανθρώπους το κράτος της ειρήνης και της ευδαιμονίας.

Εσύ είσαι περήφανος για τους λίγους που θα έχης, ενώ εμείς θα χαρίσουμε την ειρήνη και την ευτυχία σε όλη την ανθρωπότητα. Ποιος ξέρει αν κι' αυτοί οι διαλεχτοί Σου δεν θα βαρεθούν να Σε περιμένουνε, κι' αν στο τέλος δεν σηκωθούνε κι' αυτοί καταπάνω Σου! Έννοια Σου. Θα τους πείσουμε πως θα είναι ελεύθεροι και ευτυχισμένοι, αν αφοσιωθούν σε μας. Θα συρθούνε μπροστά μας και θα κράζουνε: "Είχατε δίκιο. μοναχά εσείς γνωρίζετε το μυστικό του Μεγάλου Πνεύματος!". Θα δούνε πως εμείς μπορεί να μην κάνουμε ψωμί τις πέτρες, αλλά θα το παίρνουνε από τα χέρια μας, και θα θυμούνται πως πριν και το ψωμί στα χέρια τους γινό­τανε πέτρες.

Εσύ εμπόδισες τους ανθρώπους νάρθουνε σε μας. Εσύ κομμάτιασες το κοπάδι και το έκανες να σκορπίση σε άγνωστους δρόμους. Αλλά θα μαζευτή πάλι, και θα γίνη υπάκουο σε μας. Κι' αυτή τη φορά στους αιώνες των αιώνων.

Θα τους χαρίσουμε εμείς μια ευτυχία ταπεινή και ήσυχη, που είναι για αδύναμα πλάσματα, όπως είναι αυτοί οι άνθρωποι. Θα τους διδάξουμε την ταπείνωση, επειδή Εσύ τους σήκωσες πολύ ψηλά3, και περηφανευθήκανε. Εμείς θα τους δώσουμε να καταλάβουνε πως είναι αδύνατα και φοβιτσάρικα ανθρωπάρια.

Θα μας θαυμάζουνε και θα είναι περήφανοι για μας, που ήμαστε τόσο δυνατοί και τετραπέρατοι, και γιατί μπορέσαμε και δαμάσαμε ένα κοπάδι τόσο μεγάλο με εκατομμύρια κεφάλια που θα σκύβουν μπροστά μας4. Θα τρέμουνε τον θυμό μας. Μα θα μας αγαπούνε κιόλας, γιατί θα τους δίνουμε συγχώρεση των αμαρτιών, επειδή θα τους πούμε πως εμείς έχουμε τη δύναμη να σβήσουμε τις αμαρτίες τους, και πως μπορούνε να κάνουνε αμαρτίες, και πως τις συγχωρούμε από αγάπη.

Όλα όσα λέγω θα γίνουνε, και το βασίλειό μας θα στεριωθή απά­νω σε γερά θεμέλια. Αύριο θα δης αυτό το κοπάδι, που είναι υπάκουο σε κάθε χειρονομία μου, να πλημμυρίση το μέρος που θα προστάξω να Σε κάψουνε, και να συνδαυλίζη τη φωτιά. Γιατί, αν υπάρχη ένας που είναι άξιος να καή, αυτός είσαι Εσύ! Αύριο θα Σε κάψω». 

Δυο χιλιετηρίδες σχεδόν μετά από τα τεκταινόμενα που περιγράφει ο θεατρικός μονόλογος του Ντοστογιέφσκι, η ισχύς της σατανοποιού θρησκείας του ιερατείου ολοένα και γιγαντώνεται, κατά τεταρτουργηματικό τρόπο, με συνέπειες που βλέπουμε να θεριεύουν όσο ποτέ άλλοτε, εγκαθιδρύοντας έναν νέο αδυσώπητο Μεσαίωνα που σαπίζει και συσκοτίζει τα μυαλά και τις ψυχές των ανθρώπων, κατά τρόπο αμετάκλητο και ανεπανόρθωτο... Οι θεομπαίχτες και έμποροι των λαών, οι διεξάγοντες αναίσχυντο εμπόριο ελπίδων και οι δημαγωγοί που ενδύθηκαν τον μανδύα του λυτρωτή και του μεσσία, εκκμεταλλευόμενοι την λαϊκή ευπιστία και την ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής να ακουμπήσει κάπου, συνεχίζουν να χειραγωγούν αισχρά τις μάζες, εν ονόματι αρχών και αξιών που οι ίδιοι βαθύτατα αποκηρύσσουν καί απεχθάνονται...

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ