ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ Η΄ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΣΤΕΜΜΕΝΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ...

O Πλάτων στην "Πολιτεία" του ανέφερε ότι η διακυβέρνηση των πόλεων-κρατών θα αποκτήσει χαρακτήρα ευνομίας, όταν οι φιλόσοφοι καταστούν βασιλείς, είτε οι βασιλείς γίνουν φιλόσοφοι. Μέσα στην ατέρμονη πορεία του ιστορικού γίγνεσθαι, ανεφάνησαν ηγέτες που διέθεταν τα στοιχεία και τις προδιαγραφές ενός "πεφωτισμένου βασιλέα" ή αλλέως ενός "εστεμμένου φιλοσόφου" και ευεργέτησαν τις περιοχές όπου άσκησαν τα καθήκοντά τους.

Ένας από αυτούς τους εστεμμένους φιλοσόφους, εμβριθής γνώστης της αρχαίας ελληνικής γραμματειας και φιλοσοφίας, μύστης πραγματικός, υπήρξε και ο Μάρκος Αυρήλιος...  Ένας αυτοκράτορας έμπλεος πνευματικότητος, διακατεχόμενος από βαθειά αίσθηση του καθήκοντος, με αυστηρή προσήλωση στην ουσία της ζωής...

Συνέγραψε σειρά παραινέσεων και συμβουλών οι οποίες διατυπώθηκαν μέσα από το έργο του «Τα Εις Εαυτόν» για μια ζωή στηριγμένη στη διάνοια, στον λόγο και στην εντιμότητα, συνιστώντας αληθινό οδηγό τόσο στον καθημερινό όσο και στον πολιτικό βίο. Βαθύς γνωστής της φύσεως του ανθρώπου, ο Μάρκος Αυρήλιος έθεσε το ερώτημα που προέταξαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι: «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ζουν οι άνθρωποι;».   

Ας δούμε μερικές θέσεις του Μάρκου Αυρήλιου και τη συνάφεά τους με τη σημερινή πραγματικότητα. Γράφει ο φιλόσοφος-αυτοκράτορας «Τείνει να σε παρασύρει η επιθυμία για δόξα; παρατήρησε με πόση ταχύτητα ξεχνιούνται τα πάντα. παρατήρησε το χάος της αιωνιότητας πριν και μετά από σένα, τον κενό αντίλαλο των επευφημιών, το ευμετάβλητο, το άκριτον εκείνων που δείχνουν να σε παινεύουν και τη μικρότητα του τόπου μες στον οποίο συμβαίνουν όλα αυτά. Μην ξεχνάς να καταφεύγεις σε τούτο το χωραφάκι του εαυτού σου, και πάνω από όλα, ούτε να παρασύρεσαι ούτε να εντείνεις υπερβολικά τις προσπάθειες σου! Να είσαι ελεύθερος και ν’ αντικρίζεις τα πράγματα σαν άντρας, σαν άνθρωπος, σαν πολίτης, σαν υπεύθυνο ον». 

Προτροπή στον ηγέτη και ακολούθως στον καθένα μας: όλα χάνονται, μόνο η ψυχή που είναι ελεύθερη, που αγωνίζεται να ενωθεί με το θείο, τη Φύση, το σύμπαν φτάνει στην αρμονία και την αλήθεια. Όλα τα υπόλοιπα χάνονται και εκλείπουν.

«Γρήγορα όλα ξεθωριάζουν, γρήγορα τα σκεπάζει η λησμονιά. Και μιλάω για ανθρώπους με λάμψη θαμαστή (Σκιπίωνα, Κάτωνα, Αύγουστο, Αδριανό, Αντωνίνο Πίο. Τι σημάνει τέλος πάντων αυτό το αείμνηστος; Μια σκέτη ματαιότητα. Λοιπόν, σε τι αξίζει ν’ αφοσιωθούμε; Στα ακόλουθα: σκέψεις γεμάτες δικαιοσύνη, πράξεις ανιδιοτελείς, λόγος που δεν αναδεικνύεται ψεύτικος, ψυχική διάθεση που θα καλοδέχεται οτιδήποτε συμβαίνει ως κάτι αναγκαίο και συγγενικό μ’ εμάς, ως κάτι που απορρέει από την ίδια αρχή και την ίδια τη γη». Μείνετε πιστοί στην αρετή, ως μοναδικό τρόπο ζωής που οδηγεί στην τελειότητα, στην πρόσφορα, στην ηπιότητα.

Ο Μάρκος Αυρήλιος έχει παράλληλα την παρρησία να διακηρύξει τη βαθιά του θρησκευτικότητα. Αναγνωρίζει από την άλλη τη ματαιότητα της εξουσίας, το άχθος που έχει η αντιμετώπιση των κρατικών υποθέσεων. Αγωνίζεται ώστε να μην αλλοτριωθεί, να μην του θολώσει η εξουσία τον νου. Αυτό που μετρά για τον ίδιο είναι η δικαιοσύνη του κυβερνήτη. Αυτή μπορεί να «διαχυθεί» στον κόσμο και να οδηγήσει έτσι στην αληθινή ευδαιμονία. Φυσικά, παρουσιάζει τον τρόπο, που δεν είναι άλλος παρά η συνεχής άσκηση των αρετών από τον ηγεμόνα και από τον πολίτη. Η καλοσύνη, οι καλές πράξεις δίνουν αξία στον άνθρωπο «Όπως το άλογο που τρέχει, ο σκύλος που βρίσκει τα χνάρια, η μέλισσα που έφτιαξε μέλι, έτσι κι ο άνθρωπος που έκανε το καλό δεν το μελετάει” μόνο προχωράει το αμπέλι, που όταν φτάσει η εποχή, ξαναβγάζει και προσφέρει τον καρπό του».

«Γιατί να συγχύζουν οι άξεστοι και οι αμαθείς τον καλλιεργημένο και τον ειδήμονα; Λοιπόν, ποια ψυχή είναι καλλιεργημένη και σοφή; Εκείνη που γνωρίζει την αρχή και τον σκοπό, τον Λόγο που διαπερνά όλη την ύλη και με του κύκλου τα καθορισμένα γυρίσματα κυβερνά το σύμπαν στους αιώνες».  

«Σε ένα μόνο να βρίσκεις τέρψη και ανάπαυση: να περνάς από τη μια κοινωφελή πράξη στην άλλη, έχοντας στο νου σου τον θεό». «Κοίταξε μην παραγίνεις Καίσαρας, μην εμποτιστείς μ’ αυτό το πνεύμα ” γιατί μπορεί να το πάθεις. Κράτησε λοιπόν τον εαυτό σου απλό, απροσποίητο, φιλοδίκαιο, σεμνό, θεοσεβή, καλοπροαίρετο, στοργικό, ακλόνητο στα καθήκοντά του. Προσπάθησε να μείνεις τέτοιος όπως σε διαμόρφωσε η φιλοσοφία».

ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΔΥΤΟΝ