ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΗΡΩΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ

Αμέτρητες είναι οι φορές όπου οι Έλληνες απέδειξαν έμπρακτα τον ηρωισμό τους κατά τη διάρκεια της ιστορίας των. Από την κλασσική εποχή και τις σκληρότατες μάχες ενάντια στον ασιατικό βαρβαρισμό των Περσών έως την Επανάσταση του ’21, τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 και την αντίσταση κατά του Αττίλα στην Κύπρο το 1974, έχει αποδειχθεί πως το ηρωικό στοιχείο συνεχίζει να υπάρχει αναλλοίωτο εντός του ψυχισμού του λαού μας, παρότι σήμερα φαίνεται να βρίσκεται εν υπνώσει.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα μία από τις τέσσερις βασικές αρετές που οφείλουν να κατέχουν οι πολίτες της ιδεατής του Πολιτείας, είναι η ανδρεία, η οποία μαζί με τη φρόνηση, τη σωφροσύνη και τη δικαιοσύνη οδηγούν τον άνθρωπο σε υψηλότερα νοητικά μονοπάτια και συμβάλλουν στην ευδαιμονία

του βίου και της κοινότητας. Στα ομηρικά έπη διαβάζουμε για την αφοβία του Αχιλλέα, την αστείρευτη γενναιότητα πολεμιστών όπως ο Αίαντας και ο Διομήδης, καθώς και τα κατορθώματα του Οδυσσέα που λαχταρά να επιστρέψει στην πατρογονική του εστία. Πρόκειται ακριβώς για τα ίδια χαρακτηριστικά τα οποία οδήγησαν τις ενωμένες ελληνικές πόλεις να

θριαμβεύσουν κατά των πολυπληθέστερων ορδών του Δάτη και του Αρταφέρνη στο Μαραθώνα, να αντισταθούν μέχρις εσχάτων στις Θερμοπύλες, να αντικρίσουν κατάματα τον κατά πολύ μεγαλύτερο περσικό στόλο στο Αρτεμίσιο, να νικήσουν εμφατικά το Μαρδόνιο στις Πλαταιές και εν τέλει να αποτελειώσουν τα ταπεινωμένα περσικά στρατεύματα στη μάχη της

Μυκάλης. Προσωπικότητες όπως ο στρατηγός Μιλτιάδης και ο βασιλιάς Λεωνίδας της Σπάρτης αποτελούν απτά παραδείγματα της ηρωικής ηθικής που διέπει το έθνος μας και που οφείλουμε, όχι μόνο να μην ξεχνάμε, αλλά στο μέτρο του δυνατού να μιμηθούμε έμπρακτα.

Στην ψυχή κάθε πραγματικού Έλληνα, δε θα μπορούσε να μην κατέχει ξεχωριστή θέση η Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Μια ναυμαχία που διέσωσε τόσο τον Ελληνισμό, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη από τα δόντια του περσικού δεσποτισμού, κύριοι φορείς του οποίου ήταν ο υπερφίαλος Ξέρξης και οι προαναφερθέντες στρατηγοί του. Εάν τα ελληνικά πλοία είχαν ηττηθεί στη ναυμαχία αυτή, πιθανότατα η Ευρώπη όπως τη γνωρίζουμε σήμερα να μην υφίστατο ή τουλάχιστον θα είχε μια πολύ διαφορετική μορφή. Πρόκειται πραγματικά για μια κοσμοϊστορική συμπλοκή, όπου δεν συγκρούστηκαν απλώς δύο αντίπαλοι στρατοί, δύο βασίλεια ή πόλεις, αλλά ουσιαστικά δύο εκ διαμέτρου αντίθετοι κόσμοι, με αξίες και νοοτροπίες που δε θα μπορούσαν να συμβαδίσουν ή να συμπλεύσουν σε κανένα επίπεδο. Οι νικητές της Σαλαμίνος επρόκειτο να κυριαρχήσουν πολιτιστικά, πολιτισμικά και πνευματικά στον ευρωπαϊκό χώρο, επηρεάζοντας ποικιλοτρόπως την εξέλιξη της Ιστορίας, κάτι το οποίο ενδεχομένως να μην αντιλαμβάνονταν τότε οι αντιμαχόμενες πλευρές, ωστόσο ο τρόπος που εξελίχθηκαν τα μετέπειτα γεγονότα αναδεικνύει τον κομβικό ρόλο που έπαιξαν για τον πολιτισμένο κόσμο τα όσα διαδραματίστηκαν στα θαλάσσια στενά του νησιού του Σαρωνικού, στα τέλη Σεπτεμβρίου (21 η ή 22 η ημέρα του αρχαίου αττικού μηνός Βοηδρωμιώνα) του 480 π.α.χ.χ.

Πρωταγωνιστής του θριάμβου των ελληνικών τριήρεων δεν είναι άλλος από το Θεμιστοκλή (526-461). Υιός του Νεοκλέους και υποστηρικτής της επανάστασης των Ιώνων κατά του περσικού ζυγού, ο Αθηναίος στρατηγός μετεχειρίσθη κάθε πιθανό και απίθανο μέσο, ούτως ώστε η ναυμαχία να λάβει χώρα στα νερά της Σαλαμίνας και όχι στον Ισθμό της Κορίνθου, όπως αρχικά υποστήριζαν ο Σπαρτιάτης Ευριβιάδης και ο Κορίνθιος Αδείμαντος. Είναι εκείνος που έχοντας διατάξει την κατασκευή των τριήρεων, έχει καταστήσει

την Αθήνα ναυτική δύναμη στις μεσογειακές θάλασσες. Ήταν ο ίδιος που έπεισε τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν την πόλη τους, αφού προέβλεψε ορθώς πως η παραμονή στην πόλη μόνο καταστροφικά αποτελέσματα θα είχε σε στρατηγικό και υλικό επίπεδο. Πράγματι, οι Πέρσες και τα ασιατικά φύλα που πολεμούσαν μαζί τους καταστρέφουν ολοσχερώς την σχεδόν ανυπεράσπιστη Αθήνα. Φαίνεται πως ο Θεμιστοκλής είχε κατανοήσει πως ο χρησμός περί «ξύλινων τειχών» που είχε δώσει το μαντείο των Δελφών, δεν αφορούσε το χτίσιμο αμυντικών τειχών από ξύλο στην Ακρόπολη, όπως πίστευαν κάποιοι, αλλά αναφερόταν στα αθηναϊκά πλοία, τα οποία ήταν φτιαγμένα από ξύλο. Ερμηνεύοντας ορθά το χρησμό, μεταφέρει τους Αθηναίους με πλοία στη Σαλαμίνα και οργανώνει τη στρατηγική των Ελλήνων με τους δικούς του όρους, παρά τις έντονες διαφωνίες που αντιμετωπίζει από τους άλλους ναυάρχους. Ο Ξέρξης, όντας βέβαιος για την άνετη νίκη των πλοίων του, αποφασίζει να παρακολουθήσει τη ναυμαχία καθισμένος σε χρυσό θρόνο, στην κορυφή του όρους Αιγάλεω.

Τα παραδείγματα της Ηρωικής Ηθικής των Ελλήνων στη ναυμαχία αυτή, είναι τόσα που δε χωρούν σ’ ένα απλό κείμενο, αλλά χρειάζονται βιβλία για να καταγραφούν με πλήρη λεπτομέρεια. Ενδεικτικά, αξίζει ν’ αναφερθεί η προσωπικότητα του Αμεινία, αδερφού του τραγικού ποιητή Αισχύλου, ο οποίος αποσχίζεται από την κυρίως δύναμη του στόλου και πρώτος εφορμά στα εχθρικά πλοία, επικεφαλής πεζοναυτών. Αξίζει να σημειωθεί πως τόσο το πλοίο που κυρίευσε ο Αμεινίας, όσο και ο κύριος όγκος των πλοίων που αντιμετώπισαν οι Αθηναίοι, δεν ήταν περσικά αλλά φοινικικά. Ο Νάξιος πλοίαρχος Δημόκριτος επιτυγχάνει να κυριεύσει πέντε εχθρικά πλοία και ένα έκτο του παραδίδεται. Ο Αθηναίος Λυκομήδης είναι ο πρώτος που κυριεύει περσικό πλοίο, από το οποίο αφαιρεί τα λάβαρα και έπειτα τα αφιερώνει στον δαφνηφόρο Απόλλωνα. Ο Θεμιστοκλής συντρίβει τα φοινικικά πλοία, καθώς και τους στόλους από την Κύπρο και την Κιλικία, ενώ ο σκοτώνει με τα ίδια του τα χέρια το βασιλιά των Κιλίκων Συέννεσιν. Οι εχθροί παθαίνουν σύγχυση, όσοι πέφτουν στη θάλασσα πνίγονται, καθώς, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, δε γνωρίζουν να κολυμπούν και τελικά υφίστανται πανωλεθρία. Περισσότερα από 200 πλοία τους έχουν βυθιστεί, πολλά άλλα έχουν αιχμαλωτιστεί αύτανδρα, ενώ οι νεκροί τους ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες. Οι Έλληνες έχουν χάσει 40 πλοία, ενώ δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αναφορές για αριθμό νεκρών και τραυματιών. Η θριαμβευτική νίκη όμως, σε κάθε περίπτωση, τους ανήκει δικαιωματικά, μια ακόμα χρυσή σελίδα γράφεται στην Ιστορία των Ελλήνων, που με προεξάρχοντα και ηγέτη τον ηρωικό Θεμιστοκλή, αρνήθηκαν πεισματικά να υποκύψουν στη βαρβαρότητα.

Προκειμένου να αντιληφθούμε το μέγεθος αυτής της περιφανούς για τον Ελληνισμό νίκης, αξίζει να διαβάσουμε τα λόγια του Αρχιστράτηγου του Γερμανικού Στρατού του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Βάλτερ Φον Μπράουχιτς, ο οποίος, αιώνες μετά τη διεξαγωγή της ναυμαχίας, δήλωσε πως «τόσον η μάχη του Μαραθώνος, όσον και η ναυμαχία της Σαλαμίνος θα έπρεπε να μας φαίνωνται κατασκευάσματα της φαντασίας ή θρύλων, εάν δεν καθίστατο δυνατή η απόδειξις της ιστορικότητός των». Η ναυμαχία της Σαλαμίνος, η οποία αποτελεί ορόσημο για τον Ελληνισμό, δεν ήταν βεβαίως η τελευταία φορά που οι Έλληνες όχι μόνο αντιστάθηκαν με αυταπάρνηση και θάρρος, αλλά κέρδισαν εμφατικά σαφώς πολυπληθέστερα στρατεύματα. Όχι πολλά χρόνια μετά τα ελληνοπερσικά, το Κοινό των Ελλήνων, με επικεφαλής το Μ. Αλέξανδρο θα επιτύχει σημαντικές νίκες κατά Περσών και αναρίθμητων ακόμα ασιατικών φύλων, φτάνοντας αήττητο ως τις Ινδίες και έχοντας στο μεταξύ εκδικηθεί την καταστροφή των ανυπεράσπιστων Αθηνών, καίγοντας την πρωτεύουσα της περσικής αυτοκρατορίας Περσέπολη. Αρκετούς αιώνες αργότερα, τα βενετοκρατούμενα ελληνικά νησιά, με προεξάρχουσατην Κρήτη θα επαναστατήσουν πολλάκις κατά των κατακτητών τους, ενώ το 1453 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μαζί με ελάχιστους πολεμιστές, θα φυλάξουν τις δικές τους Θερμοπύλες, υπερασπιζόμενοι μέχρις εσχάτων τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, ενάντια στις ισλαμικές ορδές του Μωάμεθ Β’.

Η τουρκοκρατούμενη Ελλάς, δεν έχασε ούτε κατ’ ελάχιστον την Ηρωική Ηθική που διέπει διαχρονικά το έθνος μας, εξεγειρόμενη αμέτρητες φορές κατά των πανίσχυρων στρατιωτικά Οθωμανών και των συμμάχων τους. Μορφές όπως ο Κροκόδειλος Κλαδάς (15 ος αι.) και ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης, πατέρας του Θεόδωρου (18 ος αι.) έδωσαν ελπίδα στον εξαθλιωμένο ελληνικό πληθυσμό, απέδειξαν, παρότι ηττήθηκαν, πως οι κατακτητές δεν είναι άτρωτοι και εν τέλει άνοιξαν το δρόμο για τους νεαρούς Ιερολοχίτες του Υψηλάντη και τη μεγάλη Εθνεγερσία του 1821. Μορφές γνώριμες όπως ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Παπαφλέσσας, ο γέρος του Μωριά αλλά και άλλες λιγότερο γνωστές όπως ο Βορειοηπειρώτης Χατζημιχάλης Νταλιάνης από τις Βουλιαράτες έδωσαν τον υπέρ πάντων αγώνα και οι περισσότεροι εξ’ αυτών πέρασαν μαχόμενοι στην αιωνιότητα. Μερικές δεκαετίες αργότερα, παλλικάρια όπως ο Χρήστος Αργυράκος και ο Νικόλαος Τσοτάκος θα αγωνιστούν μέχρι θανάτου κατά Τούρκων αλλά και Βούλγαρων για να ανακτηθεί η μακεδονική γη και να ενωθεί με την Ελλάδα, όπου και ανήκει. Ο οραματιστής Παύλος Μελάς, ο πολεμιστής-ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, οι ήρωες του έπους του ‘40, καθώς και προσωπικότητες που θυσιάστηκαν για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα όπως ο Γρηγόρης Αυξεντίου και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, δε μπορεί παρά να αποτελούν συνεχιστές της γραμμής αίματος, του ελληνικού, αγωνιστικού πνεύματος, καθώς και της Ηθικής του πραγματικού Ήρωα. Χαρακτηριστικά που παραμένουν, έστω και σε λανθάνουσα μορφή, αναλλοίωτα στον ψυχισμό του λαού μας και που σε δεδομένη στιγμή δύνανται να αφυπνιστούν και να απαλλάξουν το έθνος μας από την ύβρη την οποία υφίσταται εδώ και κάποιες δεκαετίες.

Ας μην ξεχνάμε, πως οι Έλληνες πρόγονοί μας, εκτός από θυσίες σε Θεούς και Θεές, απέδιδαν, με απόλυτο σεβασμό και προθυμία, τις πρέπουσες τιμές σε Ήρωες όπως ο Θησέας, ο Ακάδημος, ο Ερεχθέας και ο Οιδίποδας στην Αθήνα, ο Αγαμέμνονας και ο Μενέλαος στη Σπάρτη, ο Πέλοπας στην Ολυμπία, ο Αμφιάραος στον Ωρωπό, καθώς και σε αρκετές ακόμη περιπτώσεις σε όλο τον τότε γνωστό ελληνικό κόσμο. Τόσο ο Ηρωισμός και οι αρετές που τον διέπουν, όσο και εκείνοι που έμπρακτα απέδειξαν πως υπήρξαν φορείς του, δίχως εκπτώσεις και συμβιβασμούς, υπήρξαν έννοιες και πρόσωπα λατρείας για το λαό. Οι μεν έννοιες λειτούργησαν ως έμπνευση προκειμένου να ακολουθηθεί από τους Έλληνες πολεμιστές ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής, τα δε πρόσωπα θεωρούνται μέχρι και σήμερα ευεργέτες των πόλεων και παραδείγματα προς μίμηση. Η ελληνική αυτή αντίληψη περί Ηρωισμού, καθώς και η σημασία της για τον καθημερινό βίο και το συνολικό Έθος μας, είναι τόσο βαθιά ριζωμένες εντός μας, από τους αρχαίους χρόνους ως σήμερα, που παρά τις ποικίλες, βίαιες και μη, μεταβολές που έχουμε υποστεί, πάντοτε βρέθηκαν νέοι Ήρωες να δικαιώσουν τον αγώνα των Σαλαμινομάχων και όλων όσων αντιμετώπισαν τα εξ’ ανατολών στίφη. Ο αγώνας και τα κατορθώματα όσων ναυμάχησαν τότε, αποτελούν και θα συνεχίσουν να αποτελούν αστείρευτη πηγή της ελληνικής Ηρωικής Ηθικής για όσους θέλουν να φανούν άξιοι απόγονοι τρανών προγόνων. Κι αν κάποτε κάποιος με ανοιχτή καρδιά, καθαρό νου και ψυχή γεμάτη ανδρεία βρεθεί στο νησί του Σαρωνικού, ίσως ακούσει αμυδρά, ένα αεράκι να φέρνει στ’ αυτιά του έναν παιάνα βγαλμένο κατευθείαν από τα βάθη της Ιστορίας…

“Ω ΠΑΙΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΙΤΕ,

ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΤΕ ΠΑΤΡΙΔ’ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΤΕ ΔΕ

ΠΑΙΔΑΣ, ΓΥΝΑΙΚΑΣ, ΘΕΩΝ ΤΕ ΠΑΤΡΩΩΝ, ΕΔΗ

ΘΗΚΑΣ ΤΕ ΠΡΟΓΟΝΩΝ· ΝΥΝ ΥΠΕΡ ΠΑΝΤΩΝ ΑΓΩΝ»

ΘΕΣΠΙΣ ΙΑΩΝ