ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗ ΜΕΘΕΞΗ ΚΑΙ "ΙΕΡΑ ΜΑΝΙΑ"...

Oι αρχαίοι Έλληνες φρονούσαν ότι ο Ζευς/Ζευγνύων, επιχείρησε μέσω του Βάκχου-Διονύσου, να εισαγάγει το στοιχείο του ξέφρενου ενθουσιασμού και της μεταμορφωτικής εκείνης δυνάμεως που οδηγεί στην πνευματική αναγέννηση και στην μέθεξη με τη θεία ουσία...

Ουκ ολίγοι και σήμερα επικαλούνται τον Διόνυσο, πλην όμως δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία που προσλαμβάνει η "ιερά μανία" που αποκτούν, δια της πόσεως του οίνου, του ιερού όσο και εξόχως συμβολικού χυμού της σταφυλής...

Ο Βάκχος αποτελεί τον θεό του Χειμώνα, ο οποίος συντελεί ώστε με τη βοήθεια του υγρού στοιχείου, να αναπτυχθεί ο σπόρος (ο φυτικός αλλά και συμβολικά και ο πνευματικός) που έχει ριφθεί στη γη, ώστε να ανθίσει την ευλογημένη ώρα της Ανοίξεως και μεταγενέστερα να καρπίσει. Επιδίδεται δηλαδή στην αθόρυβη και ανήλιαγη μεταμορφωτική διεργασία, προλειαίνοντας το έδαφος για την πνευματική ωρίμανση του μύστη, έως ότου αφιχθεί από την Υπερβορέα ο Απόλλων. Γι’ αυτό στους Δελφούς κατά την περίοδο του Χειμώνα σιγούσε ο Παιάνας, δηλαδή ο ύμνος προς τον Απόλλωνα, παραχωρώντας τη θέση του στον Διθύραμβο, τον ύμνο προς τον Θεό Διόνυσο...

Άλλωστε, καθόλου τυχαία, στο άδυτο του δελφικού ιερού υφίστατο ο τάφος του Διονύσου. Αποκαλυπτικό είναι ένα αρχαιοελληνικό αγγείο εκτιθέμενο σήμερα στο μουσείο του Ερμιτάζ, που παρουσιάζει την παράσταση της "συμφιλιώσεως" του Απόλλωνος και του Διονύσου, ανταλάσσοντας χειραψία. Οι δύο Θεοί δεν είναι αντιθετικοί, τουναντίον είναι αλληλοσυμπληρωματικοί και οριοθετούν τα πεδία της λογικής, του νου και των συναισθημάτων.

Ανά δύο έτη στους Δελφούς, στο λίκνο της Απολλώνειας μυσταγωγίας, λάμβανε χώρα μια γιορτή προς τιμήν του Βάκχου. Oι Αθηναίες, που ήταν μυημένες στη θρησκεία του θεού αυτού, ξεκινούσαν στα μέσα του Δεκεμβρίου για τους Δελφούς. Μετέβαιναν ομαδικά στην πόλη, ντυμένες κατάλληλα και κρατώντας προσφορές, διανύοντας πεζές αυτή την μακρινή απόσταση. Καθ΄ οδόν στεφανώνονταν με κλαδιά κισσού, ή βελανιδιάς, και στα χωριά απ’ όπου διέρχονταν χόρευαν και υμνούσαν τον θεό Διόνυσο.

Οι γυναίκες της Φωκίδας συγκεντρώνονταν στους Δελφούς, διότι μόνο γυναίκες λάβαιναν μέρος σ’ αυτή την ιεροπραξία, και προπαρασκεύαζαν τη γιορτή. Καθώς έπεφτε η νύχτα, άναβαν τα δαδιά και απλώνονταν στις πλαγιές του Παρνασσού χοροπηδώντας και κραυγάζοντας ως Μαινάδες στα πυκνά δάση. Κάτω από τη χειμωνιάτικη Σελήνη, οι ξέφρενες κρούσεις των τυμπάνων και οι ήχοι των αυλών, αλλά και οι ιαχές των γυναικών, δημιουργούσαν μια απόκοσμη ατμόσφαιρα.

Oι Βάκχες, όπως αποκαλούνταν οι ιέρειες του θεού, κρατώντας θύρσους (καλάμια τυλιγμένα με κισσό ή κληματίδες, που στο άκρο τους ήταν σφηνωμένο ένα κωνάριο) έτρεχαν με ξέπλεκα μαλλιά σαν μανιασμένες ανάμεσα στα δέντρα, κάνοντας λατρευτικές κινήσεις με τα χέρια τους, στα οποία ήταν τυλιγμένα φίδια, καλώντας τον θεό να εμφανιστεί.

O θεός Διόνυσος που γεννιέται στο λίκνο του, πρέπει να διαμελιστεί και να φαγωθεί. Έτσι οι λάτρεις του γίνονταν ένθεοι, δηλαδή αποκτούν τη δυνατότητα να ανυψωθούν στην κατάσταση της θεώσεως. Ένθεες και σε κατάσταση εκστάσεως, οι μαινάδες κτυπούσαν τύμπανα, έπαιζαν αυλούς και χόρευαν χτυπώντας ντέφια και τραγουδούσαν εμπνευσμένες από τον Βάκχο.

Η κατάσταση της διονυσιακής μανίας εκτυλισσόταν τόσο στους Δελφούς, αλλά και στον Κιθαιρώνα και στα Τέμπη καθώς και σε άλλες περιοχές της αρχαίας Ελλάδας, όπου ο θεός Βάκχος/Διόνυσος ήταν προσφιλής.

O θεός γεννήθηκε στη Θήβα από την Σεμέλη, κόρη του βασιλιά των Θηβαίων, Κάδμου. Tη Σεμέλη είχε επιλέξει ο Δίας προκειμένου να κυοφορήσει τον Διόνυσο. Όμως η Ήρα παρεμβαίνει ώστε ο Διόνυσος να μην γεννηθεί. Μεταμορφώνεται σε γριά και συμβουλεύει τη Σεμέλη να ζητήσει από τον εραστή της να της εμφανιστεί με τη θεϊκή μορφή του. H συμβουλή ευδοκιμεί και η Σεμέλη ζητά επίμονα από τον Δία να εμφανιστεί με την αληθινή μορφή του. Η απαίτηση όμως αυτή ισοδυναμεί με την καταστροφή της, γιατί όταν ο θεός εμφανίζεται με την πύρινη μορφή του, σκορπίζοντας κεραυνούς γύρω, το σπίτι της Σεμέλης αναφλέγεται και η ίδια καίγεται. 
H Θεά Γαία εμφανίζει τότε από τα σπλάχνα της έναν κισσό και τυλίγει προστατευτικά το σπίτι, μετριάζοντας τη δύναμη της φωτιάς. Tο έμβρυο εξέρχεται της μητρός του πριν από την ώρα του και αρπάζοντάς το ο Δίας το βγάζει από τις φλόγες και το ράβει στον μηρό του για δυο μήνες, μετά δε το παραδίδει στον θεό Ερμή για να το αναθρέψει μακριά από την οργή της Ήρας.
Tο θεϊκό παιδί μεγαλώνει στην πόλη Νύσσα, με την ευχάριστη συντροφιά των Σατύρων, των Δρυάδων και των Σειληνών, στις πλαγιές του βουνού Μηρός, θηλάζοντας το γάλα μιας λέαινας, κάτω από την επίβλεψη των Νυσσαίων νυμφών.
H Ήρα όμως δεν παραιτείται από τον σκοπό της. Εξαπολύει εναντίον του Διονύσου ένα ερπετό με δυο κεφάλια. O μικρός Βάκχος ωστόσο κόβει μια κληματίδα από αμπέλι και χτυπάει το ερπετό, ώσπου το σκοτώνει. 'Ομως οι δοκιμασίες της Ήρας δεν τελείωσαν. Tον εξωθεί να δοκιμάσει τον καρπό του αμπελιού, κι αυτός τρώει τόσο, ώστε μεθά και περιέρχεται σε κατάσταση «μανίας».
Υπό αυτές τις συνθήκες, "γεννιέται" η "ιερά μανία" ως εκστασιαστική ιδιότητα του Διονύσου, η οποία διευρύνει τη συνείδηση και εκτείνει το εύρος των συναισθημάτων. Καθόλου τυχαία, ο οίνος απετέλεσε συστατικό στοιχείο του μυστηρίου της θείας κοινωνίας στην χριστιανική θρησκεία, υποδηλώνοντας ο χυμός της σταφυλής το αίμα, ο δε άρτος το σώμα/σάρκα, σε ανάμνηση του προϊστορικού εθίμου της ωμοφαγικής μεταλήψεως, φρονώντας ότι δια της ωμοφαγίας του καθαγιασμένου ζώου, οι μύστες προσλαμβάνουν τη θεία ενέργεια και τις ιδιότητές της.
Όπως επισημάναμε, ο Απόλλων και ο Διόνυσος είναι θεοί αλληλοσυμπληρωματικοί, υποδηλώνοντας ιδιότητες και θείες δυνάμεις που ενυπάρχουν στο είναι μας, αλλά επιζητείται η έλλογος διαχείρισή τους ώστε να συγκεραστούν αρμονικά επ΄ ωφελεία της υπάρξεως...

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ionhellas@gmail.com